ЧЫМЫ JОДЭДЭ МАНДЭJОН -24

 

Фәрмони Фәхрәддин Әбосзодә

ЧЫМЫ ЈОДӘДӘ МАНДӘЈОН

24

 

            Умумән нәзәро дәвонеәдә, 2004-нә сори сыфтәку детобә охој әмә һежо бә но-пегәтбимон. Һежо бә мәшвәрәтбимон. Чымы ружон вејни дәвардејдәбин ғатәронәдә. Һафтә бы сәдән, бә сәдән шејдәбим ја бә Москвә, јаанки бә Минск. Гырдә бејдәбимон иҹо, мызокирә кардејдәбимон ыштә кардә коон ијән кардәнин быә коон. Сыхани рости, чы мәшвәрәтон һәмә деталон мандәнин чымы јодәдә. Жыго зынејдәм, һич еһтијоҹән ни әвони һәммәј ијо бо нывыште. Әмма гыләј мәсәлә һәм чымы јодәдә мандә, һәмән воҹиб зынејдәм чәј һәхәдә нывыште.

            Пози ком мангбе, дырыст јодәдәм мандәни, гырдә бимон һәммәј Минскәдә. Чо кәсбимон: Аз, Каһин, Мәло Фамил ијән Елшән. Ды руж шәв-руж мәшвәрәтымон карде дејәнды. Чичбе чәмә гәпи мывзу?

            Русијәдә чәмә коон чанә чок бышонән, һәлбәттә, бә гиј гәтејдәм ки, ишкилонымонән кам ныбин. Ән јолә ишкилән малијә нырәсәјбе. Бәмә малијә лозимбе ки, һәнијән веј толышон ҹәлб быкәмон бә озоди ҹанг. Озорбојҹонәдә кали китобон дәрҹ быкомонән, чок зынејдәбимон ки, чәмә һәмрон вәјзәт веј гонбе әјо. Даст гәтеј лозимбе бәвон. Чич бывотым, веј јолә сыр ни ијо.

            Гыләјән мәсәлә бымәдәбе ки, и сорисә вејбе Ироно огардәбим, әмма һәлә жәгоән јолә “һым-ҹым” бә чәши гынејдәныбе. Әве, Минскәдә мәсәләмон ној бә мијон ки, әмә де кон довләти нышт-әшт бәзнемон карде, быкомон, һәнијән чок бәбе боәмә?

            Аз вотыме ки, Ғәрби довләтон, хысусән Әмерикә Ибыә Штатон бәзнен бәмә даст гәте. Интаси чәвон иглә јолә шәрт ыме ки, әмә бәпе тәнғыд быкәмон Ирони довләти. Фамил воте, конкрет чичышон пијејдә әмерикәвыжон? Вотем, бәпе тәнғыди мәғалон бынывыштәмон Ирони һәхәдә. Воте, “дырыст чы тәнғыдышон пијејдә әвон?” Вотем, мәлум мәсәләје ки, чәвон пијәј чиче? Воте, гыләј материал һозы быкә, быдә аз әјони бызным ки, чиче чәвон пијәј? Вотем, чок, бәнывыштем, бәвғандем боты.

            Огардимон омәјмон бәштә кә. Аз нывыштыме гыләј мәғалә, вығандыме бо Мәло. Мәғалә номи есә бынывыштем, шымә бәзнешон, чичи һәхәдә сыхан шејдә: “Сонунҹу иблис јувасы Иран”.

            Ды сори бәпештә, аз Бокујәдә беәдә, кали ироныжон ше-омә кардејдәбин чымы тоно. Ирони рәдио ијән телевизијә рә-рә мысоһибә пегәтејдәбин чымыку. Мылхәс, гәдә-гәдә нез омејдәбин бәмә. Бы вахти һәмон ә мәғалә пәјдо бе сосиал шәбәконәдә. Рабили ноәшбе әв бә шәбәкә. Әмма чәј чы хәбәш әзни бе ки, бәки лозимбе ым номердәти?!

            Жыго зынејдәм, һарчи ыштән сәбәрәсешон...

            Әјо чәмә ән веј мызокирә кардә мәсәлә ымбе ки, боән, чок-чоки мыәјјән быкәмон, кије чәмә дуст, кије чәмә мыттәфиғ, деки ко кардәнинимон, бәки пешт бәзнемон басте?

Мәло кали тәклифоныш дој, воте тикәјән сәбр быкән. Аз вотем, “вахтымон ни бо сәбр карде! Ым мәсәлә есә ијо һәлл кардәнинимон, чумчыко пешы ди бәбе!” Һәмрон мәслоһат жыго бе ки, сәбр быкәмон. Ночор рози бим.

            Ијо нимәдә огәтејдәм ыштә гәпи, нывыштејдәм ыштә кали ҹо фикирон.

            Чандә соронин, кали толышон һежо танә жәјдән бәмы ки, һичмәсә “аз бә ро шејдәним де һички!” Бы ружонәдә дыглә коммент омәбе бәчәмә сајти унвон. Мәлум бе ки, номон ҹо-ҹо быбонән, нывыштәкәс и кәсе. Бокујо нывыштәшонбе. Сыхани рости, ымән мәлум бе ки, кије ә шәхс. Әмма мадәм ки, әј ыштән лозимыш зынәни ыштә номи нывыште, азән нывыштејдәним чәј номи! Әјән нывыштәшбе ки, “ты ыштән бә ро шејдәниш де һички!” Чәмә редакторику әжом карде ки, ым сыханон бынывышты бәј, әмма пешы хәбәмән сә ни ки, нывыштыше ја не? “Аз де одәмон бә ро шејдәм, әмма мыни быкыштонән, бә ро әшыним де фаһишон!”

            Бочи нывыштејдәм ымони ијо? Мәсәлә бымәдәј ки, бы чандә сорон дыләдә әмә мәҹбур мандәмон ки, чокнә бәвотен, “сығ быкәмон ыштә дыли!” Озоди һәрәкот жыго гыләј кафтә организме ки, дырыст ијән сахтә принсипон быәнинин ки, әј огәти, һәмән бә нав быбәј. Бы коәдә һар ҹурә зәифәти, намәдыләти охојәдә бә фаҹиә сәбәб бәзне бе һәм бочәј узвон, һәмән бо һәмә хәлғи! Әве лап сыфтәку әмә мыәјјәнымон кардә боштә кали жәго принсипон. Чәвон кали гылон нывыштејдәм:

                1) ВАХТӘДӘ НЕ БЫЗЫН ВОТЕ!

                2) Ә ОДӘМИ КИ СИЈОСИ ФАҺИШӘ ЗЫНЕЈДӘШ, ҺЕЖО ӘЈОӘН БЫВОТ БӘЈ ЫМИ, ҺӘНИ НЫШТ-ӘШТ МӘКӘ ДЕӘЈ!

                3) ОДӘМИ КИ БӘШТӘ ШӘХСИ МӘНОФЕ ЈА ТАМӘ ХОТО И КӘРӘ ХӘЈОНӘТЫШ КАРДЕ БӘ ҺӘРӘКОТИ, УМДӘВО МӘБИ КИ, ҺӘНИ ӘКӘНИ ЖӘГО КО! ДАСТПОЧӘ МӘБИ КИ, СӘНИБӘТОН ТӘРБИЈӘ БЫКӘЈ ӘЈ! СӘ БЫКӘ ДЕ ЖӘЛӘВОНИ!

                4) БӘШТӘ ЫШТӘНИ ЧАНӘ ТӘЛӘБКОРИШБУ, БӘ ҺӘРӘКОТИ ҺӘМӘ УЗВОН ЖӘГОӘН ТӘЛӘБКОР БЫБИ!

                5) МЫҺУМ МӘСӘЛОНӘДӘ ГОЗӘШТ МӘКӘ НӘ БӘШТӘ, НӘӘН БӘ ҸО ҺИЧКИ!

                6) ҺИЧ КӘСИ НАВКОНӘ ХЫДМӘТОН ӘСОС НИН КИ, БЫБАХШИ ЧӘЈ ХӘЈОНӘТИ ЈААНКИ НОМЕРДӘТИ! ҺАР КӘСИ ҒЫЈМӘТИ БЫДӘ ЧӘЈ ЫМРУЖНӘ ӘМӘЛИ МЫҒОБИЛӘДӘ!

                7) ҺИЧ ВАХТИ ТАРИФ МӘКӘ, МӘДҺ МӘКӘ ЫШТӘ ҺӘМРО! ҺАР КӘСИ КОЈ ҸИДДИ ТӘНҒЫД ЛОЗИМЕ КАРДЕ! ЧУМЧЫКО ЧӘМӘ ҺӘХЫМОН НИ БО СӘҺВ КАРДЕ! ТАРИФ БӘ СӘҺВИ БАРДЕДӘ, ТӘНҒЫД ҺӘҒИҒӘТИ БЕГУЛИ КАРДЕЈДӘ!

                8) ҺӘРӘКОТӘДӘ ЈОЛЫ-РУК НИ! ҺАР КӘСИ ИГЛӘ СӘДОШ ҺЕСТЕ, ҺАР КӘСӘН ЫШТӘ СЫХАНИ ВОТӘНИНЕ!

                9) ҺАР КӘС ОЗОДЕ ИЈӘН СӘРБӘСТЕ ЫШТӘ НӘЗӘРӘДӘ, ӘММА ҒӘРОР КИ ҒӘБУЛ БЕ, ҺИЧКИ ИХТИЈОРЫШ НИ, БЕШУ ЧӘЈКУ БӘ КӘНО!

                10) ХӘЛҒИ КО МЫҒӘДДӘСӘЕ! ҺИЧ ВАХТИ ҺӘРОМ МӘЖӘН БӘ ХӘЛҒИ КОЈ!

            Һәлә ки ымоным нывыште, Хыдованди, вәомәдә лозим беәдә, ҹо гылонән бәнывыштем. Есә иглә әј бывотым ки, һәм аз ыштән, һәмән умумән чәмә һәрәкоти һежо ән јолә ишкилыш бәвәдә бә мәјдон бешә ки, кам-веј папе быәнимон бә принсипон, арыштәмоне әвон! Ымијән бывотым ки, веј вахти Каһин быә жәго намәдыләти кардәкәс, һежо вотәше ки, тикәјән сәбр быкәмон, бәлкәм һәни нибәка жәго гыләј ко, бәлкәм “одәм” бәбе! Кејнә намәдимәтим кардәбу, һежо чәј әзјәтым кәшә, азән кәшәме, һәрәкотијән кәшәше!

            Чандә гылә толышон зынејдәм ки, пијејдәшоне “чок” быбун һар кәси чәшәдә, нышт-әшт быкән де һар кәси! Һәлбәттә, фәрди планәдә нышт-әшт бәбе карде де һар кәси.   Әмма һәрәкотәдә, хәлғи коәдә һич вахти әбыни карде ыми! Мерд бәпе һич вахти дастпочә ныбу ки, хош бо бә һәмәкәси! Бә жәләвони мерд әбыни вотеј, чәј ҹо номыш һесте, аз нывыштејдәним әј, әмма бовәмандим ки, һандәкәсон ыштәнән чок зынејдән ә сыхани!..

            Пијо ки нывыштыме чәмә Минскәдә быә мәшвәрәтику, бәвәдән жәго бе. Аз вотыме ыштә сыхан. Каһин ангыл гыније чымы јәхә ки, “һәлә лозим ни!” Аз вотем, “зә, пешы ди бәбе! Хәјонәт чанә быәни, бывотәмон ыштә ғәти сыхани!” Ловәш карде ки, “анә нун-немыкымон һардә, ајбе, мәкә!” Ныкардыме, нәтиҹәш ым бе! Бәчымы вәјнә номердәти кардә толыши һич фикирышән ныкарде ки, хәјонәт бә хәлғи бе!

            Мәло вотә “тикәјән сәбр быкән” мыһләт сә бе, әмма һич хәбә беныше чәјку. Һәмән бы мыддәти дыләдә кали коон бин ки, чәвон нывыште мәслоһат зынејдәним ијо...

            Ды-се манги бәпештә сәнибәтон мәшвәрәтымон карде, әмма бе Мәло! Чичоным воте бә Каһини, тәсәввур бәзнешон карде! Чә ружику Мәло Фамили номым әбәди моләј чәмә дәфтәро!

            ...2006-нә сори аз Москвәдә беәдә, молағатым бе де Мәло. Омәјмон бешимон чымы бә Јереван ше мәсәлә сәпе. Вотем, “мәслоһатымон кардәбе ым мәсәлә де һәмрон”. Мәло воте, “демы мәслоһаты кардәныбе охо!” Вотем, “рост вотејдәш, әмма бәвәдә ты һәни ныбиш чәмә дастәдә, әве деты мәслоһатымон кардәныбе!”

            Навәдә әмәни һәлә чандә хәјонәтон ијән номердәтијон бә чәшбин!..

Идомәш һесте