ЧЫМЫ JОДЭДЭ МАНДЭJОН: 16

Фәрмони Фәхрәддин Әбосзодә

ЧЫМЫ ЈОДӘДӘ МАНДӘЈОН

16

            Хыдо нәһләт быкә бә шәјтони! Идомә кардејдәм ыштә һикојәти. Жыгонә, ружномә бешејдәбе, әмә ыштә ҹо коонән кардејдәбимон. Товыстони охојәдә Мәло Фамил ше бә Ирон. Шеәдә чымыку иглә хаһишыш карде: “Миәллим, иглә хаһишым һесте, Һилали “ебә”, којы ныбу деәј, де тәһәри бә ро быдә, чәмә коон бышун. Аз ыштән ыштысән чок зынејдәм әј, чәј нырәсә ҹәһәтонән. Интаси чәј Толыши коәдә хыдмәтоныш һесте, бә нәзә быстән әвони!” Вотем, “бә чәш!”   Де минволи, иҹо комон карде детобә 2002-нә сори охој. Арәдә чандә кәрә Һилали пијејдәшбе жычи быкә, де тәһәри бә ро дојдәбим әј, һаштејдәныбим ки, рыхнә егыны бәчәмә ко. Ды-се кәрә ерынгынијәшбе ки, “Әвәз миәллим сәр редактор беәдә, һынәш чичбе ки, чымы доә материали нынә бә ружномә?! Әвојм, ыштә мышти ејәкујм бә мизи, әвотим, ым материал фылон сәһифәдә шәнине, әвән жәгоән әкәј! Лап ружномә бо чапи һозы бе бәпештән, әши, дәгиш әкәј, чымы материали әнәј!”

            Бәј вотыме ки, “Һилал, дәвардин ышты бә мизи мышт екујә вахтон! Есә ә нумрон дәнибәварден! Ыштә ағыли гырдә быкә бәштә сә, ко быкәмон!”

            Чок чымы јодәдәј, че ружномә 15-нә нумрә бешәбе. Декабрә мангәдә Һилали вардыше доше бәмы дыглә мәғалә. Гыләјни Зулфуғари офәјемони һәхәдәбе. Һандыме, бәнем, ым мерди чәј шероныш гуја тәһлилыш кардә, әмма шероныш һәммәј нывыштә мәтни дыләдә, чәјоән ижән охојәдә ә шероныш нывыштә ки, быдәмон ружномәдә. Тикәј сәбәром карде мәтн. 

            Дыминә мәғалә “аналитик мәғаләбе”. Вистминә әсрәдә бәшәријәти проблемонку гәп жәјдәбе. Чәј аналитик сәвијјә нојдәм бә кәно, дыглә мәсәлә һәхәдә нывыштејдәм. 1) Нывыштејдәбе ки, “Һитлер че јәһудијон ғыр карде ғәрори ғәбул кардеәдә, әсосыш пегәтә Библијә. Әве чокышән кардә ки, әвоныш ғыр кардә” (тәғрибән чәј мәзмуни нывыштејдәм, чумчыко бәмыку ни есә ә мәтн). 2) Пеш дыминә дынјо ҹанги гуја бәшәријәти шә рој тәһлил кардејдә. Чәјо нывыштејдә (мәғалон тыркибин): “Мәһз бу вахтда Аллаһ-Тәала бәшәријјәтә “Рисалеји-Нур” мәктәбини назил етди!” Чәјоән дәмандә бо нурсизми тариф карде.

            Ныштим, ыштән-бәштә хәјли думотым карде. Де тәһәри ыштәным ашиш карде. Чок-чоки редактәм карде ым мәғалән, бекардыме ә дыглә мәсәлә. Пешы вотыме бәј ки, “мәғалоным редактә карде, жыго быдомон, чок бәбе!” Гылә ғәзән бе, пијәше пеш быбу  бәчымы сә ки, “жәго әбыни, аз чокнәм нывыштә, жәгоән доәниниш!”

            Нышандыме әв. Чәј быјә Сәлаһәддин ијән ғәјн Мәнсурән деәјбин. Ә фәғырон детобә охој дамә ныбин, гушышон дој. Вотем, “Һилал, мәло ышты хаһишыш карде, азән әве којым ни деты! Әмма, мәвужи, бәты жыго омејдә ки, ты мыны һә кардә, һәни пеныштә бәзнеш бәмы! Әзыниш бәмы пеныште, ыми бызын! Ым чы вәрсәғеје нывыштә? Әввәла, че гыләј шаири офәјемони тәһлил кардејдәшбу, тәһлил быкә, һәни чәј шерон һәммәј мәдә мәтнәдә! Әмма ым јолә гыно ни. Ым чиче, нывыштә јеврејон һәхәдә! Ты жыго зынејдәш, һәммәјсә ағылмандиш, һәни дынјоәдә һички зынејдәни, Һитлери бочи жыго ғәрорыш ғәбул кардә? Ышты хәбә ни ки, дынјоәдә иглә мерди һынәш ни, ә сыхани бә зывон бијә? Зынејдәниш ки, чә сыхани вотәкәси зывони быно певатејдән?  Һәлбәттә, ышты хәбә әбыни! Чумчыко, ты һежо вотејдәш ки, һич ружномә-фылон һандејдәниш, чумчыко һарчи зынејдәш! Ты зынејдәниш, әмма аз зынејдәм ки, жыго сыхани вотәкәс ахмәхе! Ағылманд ә одәме ки, һежо һандејдә! Мангәдә-сорәдә иглә мәғалә нывыштејдәш, һар гылә ҹумлә ја абзаси нывыште бәпештә, гырдә крадејдәш кәј одәмон һәммәј, һандејдәш боәвон, әвонән бәпе тыни хәјли тариф быкән, чәјо чәј думо бынывышти! Әмма ымијән ыштән бәзнеш! Бәмы бывот, ышты мәғсәд  чиче? Ты пијејдә ки, јәһудијон дышмен быкәј, рост быкәј че  толышон сәпе, әмәни быдәј мәһв карде? Әмә де һәзо әзоб-әзјәти ым һәрәкотымон есә тикәј рост кардә, ты пијејдә, әј мәһв быдәј кардеј? Ты зынејдәниш ки, аз ро әдәним бә жыго кој?!”

            Мылхәс, сәросәр се саат ечыпниме бәчәј кәмәпалчә! Ак-ови егәтыше әв. И кәрә дамә бе ки, “зә, ты кыште ки мы!” Вотем, “не, чымы тыни кыште мәғсәдым ни! Гирәм кыштем быпијо тыни, пебәгәтем, донзәминә мәртәбәо шобәдом тыни! Быши, и кәрән бәчымы чәши мәгын!”

Деәјән беше ше, һәни дәпарчыниме деәј иҹо ко карде.

            ҺӘШЈӘ: Чандә сори бәпештә, и кәрә Мәло Фамили гырәјыш карде ки, “ты бочи Һилали мәғалоны доәни? Әвән әве норозије ыштыку?” Вотем, “Мәло, ты һандә ә мәғалон?” Воте, не. Вотем, “баһанд, чәјо бывот ыштә сыхани!” Воте, “охо чичыш нывыштәбе әјо?” Гәпым жәј боәј. Вотем, “ышты мәслоһат чиче, бәпе Рисалеји-Нурым тариф кардәбәј ружномәдә, чәјон толышон нәһләтышон һандәбәј бәчымы пыә-моә гури?” Мәвужи, ыштән сәбәрәсешон ки, Мәло Фамили ранг чокнә гарде, бә чы руж егыније! Чәј бәмы вотә ҹәвобијән ыштән сәбәрәсешон!

            Осори товыстонәдә Мәло ижән омәј бә Колпино. Хәјли хаһиш-мыннәти бәпештә дустыш карде әмә. Сәлом-әлејкымон бе, әмма һәни һич вахти иҹо ко кардемон ныбе! Һилалым әбәди моләј ыштә дәфтәро!

Идомәш һесте