FЫРОНИ ТЭФСИР

ҒЫРОНИ ТӘФСИР 

Ајәтулла Mоһсен Гәраәти 

Сыфтәш ијој :

1.       ҒЫРОНИ ТӘФСИР_ИМИНӘ ҸУЗ_l

2.       ҒЫРОНИ ТӘФСИР_ИМИНӘ ҸУЗ_2

3.       ҒЫРОНИ ТӘФСИР_ИМИНӘ ҸУЗ_3

4.       ҒЫРОНИ ТӘФСИР_ИМИНӘ ҸУЗ_4

5.       ҒЫРОНИ ТӘФСИР_ИМИНӘ ҸУЗ_5

 

СУРӘ “БӘГӘРӘ”

(Сурә 2, 286 гылә ајә)

﴿بِسْمِ اللهِ الرَّحْـمنِ الرَّحـيمِ﴾

1. ﴿الم﴾

“Әлиф, лам, мим”

(Ғырони әсрорангизә мугәттәә һәрфон) (2:1)

Нохтон:

◘ Мугәттәә һәрфон һәхәдә ҹо-ҹо фикрон вотә быән. Чә ҹумләо:

1. Ғырон әлифбо һәрфоно офәјә ијән бә һәмәкәси ихтијор доә быә гыләј меҹузәје. Гирәм дастоон омејдәбу, шымәнән меҹузә бысохтән чы һәрфоно.

2. Ым сеглә һәрф че мывофиғә сурә номе.

3. Ым һәрфон ишорән бә илаһи исми-әзәми.

4. Ым һәрфон мыәјјән мәноәдә илаһи ғәссәмонин.

5. Ым һәрфон Аллаһи ијән Чәј пејғәмбәри арәдә быә сырон гыләјнин. Бә кали рәвојәтон горәнә, иглә Хыдо хәбәдоје чы рәмзонку.

Әмма иминә нәзәр һәнијән мывофиғ чијејдә бә һәғиғәти. Чумчыко Ғырони 114 сурәо 29 гыләш бино бејдә де ым һәрфон ки, чәвон 24 гыләј бәпештә Ғырони ијән чәј меҹузә бејку гәп жә бејдә. Бы сурәдән мугәттәә һәрфон бәпештә ишорә кардә быә бә Ғырони әзәмәти.

“Шурә” сурәдән “Һа, мим, әјин, син, гаф” мугәттәә һәрфон бәпештә ишорә кардә бејдә бә ејни мывзу: Һәмәзујә һыкмәт ијән ғудрәтсојбә Аллаһ жыго вәһј кардејдә бәты ијән ыштысә бәнав омәкәсон. Јәне, Аллаһи вәһјән чә һәмон һәрфонку де око дој вотә бејдә. Ғырон де ын һәрфон воситә доә бејдә бә хәлғи ихтијор. Аллаһи де ым һәрфон һәғиғәтән  меҹузә быә гыләј китобыш нозил кардә. Бәгәм инсонән һозы карде бәзнебу жыго гыләј китоб?!

 Бәле, Аллаһ ғадире әлифбо һәрфоно бо меҹузә офәје. Жәгоән, ғадирә Хыдо зәмини синәпоро пероснејдә бесәбынә мивон, вылон, аләфон, ән әсосышән ыме ки, офәјејдә инсони. Хәлғи истедод есә бој рәсејдә әнҹәх бә кәрпуҹ бырније!

  

2. ﴿ذَلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ﴾

“Ым китоб,- быми ни һич шәк-шубһә, - сәбәро кардејдә муттәгијон, пәһризкорон” (2:2)

Нохтон

◘ “Ла рәјбә фиһи”, јәне, ни шәк-шубһә бә Ғырони Аллаһи тәрәфо бе. Чумчыко бо һич шәк-шубһә вырә огәтејдәнин Чәј мәтләбон. Че офәјә шәкон сәбәб есә бој суи-зәнн ијән тимәлә руфијјәје. Ғырон жыго вотејдә бы һәхәдә: “Әвон авәрән ыштә сохтә шәкәдә”.

◘ Ғырони мәғсәд бәшәријәти сәбәро карде, һидојәте. Әв инсони дығғәти бә осмонон, зәмини, тәбиәти аләми, һәјвонон ҹәлб карде-карде, ыштә елми, ғудрәти ијән һыкмәти роснејдә бәчәвон нәзә.

◘ Ғырон һәмә бәшәријәти һидојәти воситәје (“Һудәл-лин нас”). Бәле, Ғырон бәнә һәши ишығ сәғандејдә бә һәмәкәси. Әмма иглә бә покә фытрәти молик быәкәсон, бә һәғиғәти гиј шат кардәкәсон фојдә пегәте бәзнен чәјку (“Һудәллилмуттәгин”). Бәле, һәши шуан иглә софә шишәо дәвардејдә. Әве, гынокорон, золымон, кофирон, дылмардон, исрофкорон, тәкзибкорон бәһрә пегәте зынејдәнин Ғырони һидојәтику.

Парс: Ајәдә жыго һамјә бејдә Ғырони ијән чәј мәтләбон һәхәдә: “Бәвәдә ни шәк”. Әксинә, Ғырон ыштән пехәвијејдә бә мыхолифон шәк-шубһә: “(Мыхолифон вотышоне:) Әмә шәкәдәмон ышты әмәни дәвәт кардәј һәхәдә”. Сурә “Сад”и һәштминә ајәдә вәһј ијән бә пејғәмбәрәти шәк, сурә “Сәба” висты иминә ајәдә бә ғыјомәти мәсәлә шәки һәхәдә гәп жә бејдә. Бәс чокнә бејдә ки, ајәдә бә һәшә жә бејдә бә Ғырони вәјнә шәк?

Ҹәвоб: “Бәвәдә ни шәк” вотеәдә, комсә фәрди шәк не, бә Ғырони шәк вардејро вырә ныбе нәзәрәдә гәтә бејдә. Гирәм гыләј шәхс шәк вардејдәбу, чы шәки сәбәб чәј бәсирәти чәши кујәтије. Чокнә ки, сурә “Нәмл”и шесты шәшминә ајәдә һамјә бејдә: “Хәјр, әвон кун бә ахирәти мыносибәтәдә”.

Чәшнавијон:

1. Ғырон әзәмәти нәзәро молике бә кифојәт ғәдәр барзә мәғоми.

2. Ғырон Һәзрәт Пејғәмбәри (с) вахтәдә гырдә кардә быә бә и вырә, дәғандә быә бә китоби һол.

3. Ро нишо доәкәс ыштәнән ғәти быәнине ыштә дәвәти усуләдә ијән програмәдә. “Ла рәјбә фиһи” нишо дојдә Ғырони ғәтијәти ијән ғојмәти.

4. Ғыронәдә муттәгијон һидојәти зу чәј зумандәти ијән һәх бе ән башә дәлиле.

5. Ғырон халис, һич гылә зәлоләт ныбыә һидојәти мојәје.

6. Иглә пок ијән муттәги одәмон бәһрә пегәте бәзнен Ғырони һидојәто. (“Һудәллил муттәгин”) Дыли овәјнәш пок быә инсон һәммәјсә веј фојдә пегәтејдә Ғыроно.

 

3. ﴿الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ﴾

“Муттәгијон ә кәсонин ки, әвон бовә кардејдән бә ғәјби, нымож вотејдән ијән око дојдән чәмә бәвон доә рузи” (2:3)

Нохтон:

◘Ғырон бә ды вырә бахш кардејдә һестемони:1) ғәјби аләм [ғәјб аид кардә бејдә бә Аллаһи, мәләкон, мәади ијән һәзрәт Меһди (ә)] ијән 2) чијә (шуһуд) аләм. Муттәгијон (пәһризкорон) бовә кардејдән бә һәмә һестемони. Ҹо кәсон есә бој ғәбул кардејдән иглә дештә һисси узвон зынә чијон. Һәтто әвон Аллаһијән дештә чәши виндешон пијејдә. Имон варде пијејдәнишоне ки, Әј винде зынејдәнин. Чокнә ки, кали кәсон вотышоне бә Муса: “Әмә Аллаһи дештә чәши нывиндомон, имон нибәвамон бәты”.

Жәләвонон вотејдән ғыјомәти һәхәдә: “Ни һич гылә ҹо дынјо, сывој чәмә жијә ым дынјо. Мардејдәмон, бәјжи бејдәмон. Әмәни фино кардә чиј ым девране”.  

Жыго фәрдон рост быәнин һәјвонәти сәвијјәку ијән әнҹәх ыштә һисси узвон зынејдән зыне рој. Әвон пијејдәшоне һар чиј дәрк быкән дештә һисси узвон воситә.

◘Муттәгијон бовә кардејдән бә ғәјби аләми ијән ғәбул кардејдән ки, ғәјби аләм һәнијән баш ијән геше чы аләмисә. Имони нығылијәдә нијо быә ешғ, ангыләти, тә’зим ијән шукур. Елми есә бој нише жыго сәҹијјон.

Чәшнавијон:

1. Имон ҹо ни әмәлику. Де бә ғәјби имони бә иҹо, һәмән пеһандә бејдән че моминон әмәли вәзифон (“Ју’минун... југимун... јунфигун”).

2. Илаһи дынјовиндемони әсос принсип һестемони әнҹәх бә һисси узвон аид ныкардеје (“Ју’минунә бил-ғәјб”).

3. Пеш имони нымож ијән инфағе (ыштә әмлоки и поә бә сәвобә коон харҹ кардеј) ән мыһумә әмәл. Бә Аллаһи сәмт һәрәкәтәдә быә илаһи ҹәмјәтәдә де ныможи воситә ыштә һәлли пәјдо кардејдән руфи ијән мә’нәви проблемон. Иғтысоди чәтинијон ијән чы чәтинијонку офәјә мышкулон арәо пегәтә бејдән де инфағи воситә.

4. Нымож фосиләјн не, думојәнды бә вырә роснијәнине (“Југимунәс-сәлат”).

5. Инфағәдән чәш карде лозиме мијонә һәдди. (“Мимма рәзәгнаһум”) Сыхан шејдә че доә быә рузи и поә инфағ кардә бејку.

6. Инфағ быкәмон ғәрәјз елми, һурмәти, сәрвәти, зуј, Аллаһи бахшә һар чијку. Имам Садиг (ә) һамјејдә: “Чәмә бәвон омутә чијон әвон певыло бәкан ҹәмјәтәдә”.

7. Инфағ быәнине һәлолә моло. Чумчыко Аллаһи һар кәси рузиш мыәјјән кардә һәлоло.

8. Шәнбозәти мәкәмон де инфағ карде. Гирәм бовә быкомон бә һәмә не’мәтон Аллаһи тәрәфо бе, бәвәдә һостон-һостони инфағ бәкамон чә не’мәтон и поә.

 

4. ﴿والَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ وَبِالآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ﴾

“Әвон бовә кардејдәбин бәты ијән бә ышты бәнав нозил быәјон, һәмән јәғынәтишон һесте бә ахирәти.” (2:4)

Нохтон:

Инсони зыне механизм мәһдуд бејдәни де һисси ијән ағыли. Вәһујән зыне роон гыләјније ијән муттәгијон имон вардәшонбе бәј. Берәһбәрә инсон тәрәддудәдә мандејдә ро выжнеәдә. Пејғәмбәрон дәчыкејдән чәвон дасти вә де мәнтығи, меҹузә, дештә әмәли роон сәбәро кардејдән әвони бә һәғиғијә бахтәвәрәти.

Чы ијән чыми бәнав быә дыглә ајәку мә’лум бејдә ки, Аллаһи јолә мыкофотин ијән тәғва нышонән Аллаһи навәдә хушу (нымож) ијән бә вәомәј уму.

Чәшнавијон:

1. Зәрурије бә пејғәмбәрон ијән һәмә сәмави китобон. Чумчыко ије чәвон һәдәф.

2. Һәғиғи тәғва бә даст варде әбыни де бә ахирәти бејәғынәти. (“Бил-ахирәтиһум југинун”)

3. Һәмә китобон бәнав зәрурије бә Ғырони еһтиром.

4. Ислами Пејғәмбәр (с) охонә илаһи пејғәмбәре. “Бә ыштысә бәнав нозил быәј” ифодә нишо дојдә һәзрәт Пејғәмбәри (с) охон пејғәмбәр бе.

 

5. ﴿أُوْلَـئِكَ عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُوْلَـئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ﴾

“Иглә әвон ыштә Рәбби тәрәфо сәростә роәдән”. Ниҹот пәјдо кардәкәсонән әвонин (2:5)

Нохтон:

◘ Бә ғәјби имон вардә, ныможи, инфағи, јәғыни әһл быә тәғвасојбон мыкофот сәростә ро ијән перәхеје. Бахтәвәрәти ән барзә ғулләје сәростә ро. Чумчыко Аллаһи офәјәше һестемон бо бәшәри, бәшәри ибодәти, бә ибодәти тәғва рәсејро, тәғвашән офәјә бо сәростә рој ијән перәхејро.

◘ Ғыронәдә пеһандә быән ниҹот пәјдо кардәкәсон жинә хысусијәтон:

a) Бә ҹәмјәтәдә быә фәсодон мыносибәтәдә де исло мышғол быәкәсон;

б) Чоки әмр, бевәҹи ғәдәғән (әмр бе мә’руф ијән нәһј әз мункәр) кардәкәсон;

в) Сывој бә һәзрәт Пејғәмбәри (с) имони, һәмән әј һимојә кардәкәсон;

г) Чынығәтику дијәро быәкәсон;

ғ) Ғыјомәтәдә сәвоби шәләшон гон быәкәсон.

Безәһмәт перәхе бејдәни. Чәј һестыше шәртон. Ғыронәдә жинә ғејдон кардә быән:

–Перәхејро пок бе лозиме.

–Перәхејро ҹиһод лозиме.

– Перәхејро ныможәдә хушу (мытијәти), пучә коонку опыртије, зәкот дој, покәти, иффәт, әмонәтдорәти, бә әһди бәфо, ныможәдә дәвомијәт зәрурије.

Чәшнавијон:

1. Бо һәғиғијә моминон нәзәрәдә гәтә быә Аллаһи хысуси һидојәт.

2. Имон ијән тәғва инсони роснејдә бә перәхе.

Идомәш һесте

Тырки зывоно пегордынијәкәс – Фәхрәддин Әбосзодә

Источник : IRAN Azeri Radio