МЭМЭДFОЛИ МЭЛОЭТИ

МӘМӘДҒОЛИ МӘЛОӘТИ

Мырғунә

            ...Сыхани рости, чандә соронин һич хәбәм ни, сәғе чәмә диј Мәмәдғоли ја шә бә Хыдо рәһмәт? Сыхан ни, мардәбу, Хыдош рәһмәт быкә, мандәбу, Хыдо һәнијән дыроз быкә чәј умри!

            Ымоным һежо жыго нывыште. Сыханым боәј ни. Чандә вахтон һежо пијејдәме ки, Мәмәдғоли кали ләтифон бә ғәләм быстәным, быдә чәмә толышонән баһандын әвони. Сырәкәс бәсыре, нысырәкәсән, мәвужи, чымы нывыштәјон сәрәсе бәпештә бәсыре. Чымы ғәзәнҹән ым бәбе ки, һәм чәмә ди Куләбәтони ном бәманде тарыхәдә, һәмән чә мерди кардә коон пандәномә бәбен бочәмә ҹывонон.

            Мылхәс, боәмон мәтләбисә. Мәмәдғоли, номхыдо, гыләј барзәболоә, панәкулинҹә, пурыпындә, зыбудә, әнһорә, пәтјорә мердбе, һәмән чокә ғалинә бығыш һестбе, сыхани һәғиғи мәноәдә бығышбе! Һа, чокбе јодом беныше, ым Мәмәдғоли Пејғәмбәри тум-тәғбе, Сәјдбе. Дијәдә һәмәкәс Сәјд Мәмәдғоли сәдо әкәј әј.

            Һа бәшмә сә чавом, есән бошмә гәп быжәным чәмә чы Сәјди һикојәтонку. Сәвети вахтәдә Сәјд Мәмәдғоли гыләј ҹо диј кәлхози парткомбе, коммунистбе. Интаси чәј гыләј нырәсә ҹәһәт ымбе ки, “женә мәсәләдә” вејән сәростә одәм ныбе, урусон вотәјнә, “передокыш зәифбе”. Имон азизе, дырыст әзыним воте, мәһз чокнә быәбе ым ғәзијә, әмма чымы мәсәј ыме ки, һежо ым “зәифәтијән” беше бәчәј парткомәти охој. Ружи һај дәгыније бә диј ки, бәс, Сәјд Мәмәдғолишон бекардә парткомәтику, һәмән хариҹышон кардә Коммунист партијә узвәтику!

            Де минволи, Сәјд Мәмәдғоли мыддәти манде беко. Сипириш-сијориш хәјли нороһат бе боәј. Бочи? Чумчыко ым мерд чәмә дијәдә игләли Сәјдбе! Сипиришон гырдә бин бә кәлхози сәдри кәбинет, танә-тоһмәтышон жәј ки, бәс ым чокнә које, чокнә рысвојәтије ки, бы јоли кәлхозәдә бо иглә Сәјди ко пәјдо бејдәни! Сәдрән чич быкә, манде мот-мәтәл, Сәјд Мәмәдғолиш тәјин карде диј һәмоми директор. Һәни әј әзыним воте ки, сипиришон һич ныбо гыләј һышкә сәғбишон воте бә бәболәжә сәдри ја не, иглә ыми бәзнем воте ки, Сәјд Мәмәдғоли камиши кош карде ыштә бы тожә вәзифәдә. Бочи вотејдәм камиши? Чумчыко һежо ијоән Сәјд Мәмәдғоли ә “женә зәифәти” имконыш ныдој ки, әв детобә охој директорәти быкә.   Чымы мәсәјку, ғәзијә жыго вағе быәбе: Ружон ружони дијә һәмомәдә “женон руж” бејдә. Есә ыштән бијән бәштә чәши вә ын мәнзәрә: Женон ыштә дәныштејәдә, бы вахти беовандәтику һәмоми татә ови лулә тыпејдә. Ым фәғырә Сәјдән мәҹбуребән ки, дәшу бә женон дәныштә вырә, чәјо ови вәј быгәты, чәј шири дәбасты. Һа, ғоччәғә Мәмәдғоли ҹонибенәфәсә ыштәни шодојдә бә һәмом, жәјдә зиккә ки, “һа женонә, викән ыштә чәшон, һәроме!”

            Аләм бәјәнды гынејдә, женон-кинон зикмәвулә бә әрш бешејдә! Ыштән чок сәрәсејдәшон ки, чымисә јолә рысвојәти һич тәсәввурән әбыни кардеј, хысусән, чәмә дијонәдә! Мердон гырдә бејдән, пијејдәшоне тәһәри быкән Мәмәдғоли. Ижән сипириш-сијориш дәшејдә бә мијон, Мәмәдғоли де тәһәри сәјдән мердон дасто, бардејдән бәчәј кә. Чыми бәпештән һәни чики һынә әрәси ки, Мәмәдғоли һәмоми директор огәты! Сәдр бәболәжә манде мәҹбур, бекардыше әв коо.

            Интаси деми сә ныбин Сәјд Мәмәдғоли һикојәтон! Мыддәти дәварде, и кәрән бә ди һај дәгыније ки, мәвотбән, Сәјд Мәмәдғолишон тәјин кардә рәјони јолә мәчити мәло! Һа, тәјинышон кардә, кардәәни! Мерд дәманде бо мәлоәти карде.  Әмма ијо гыләј “әммо” һестбе. Мәсәлә бымәдәј ки, дијәдә һәмәкәс зынејдәбе ки, Мәмәдғоли “Јасин” һанде зынејдә, Ғырони мандә сурон кали гылонән де тәһәри һандејдә. Әв ки манде бо һәдис гәп жәј, чәмә дијәдә ком оһилә мерд бәбе ки, һәдисон нызны? Мәхлоғ анә мәҹлисонәдә быә, мәлон гәво мәсәшоне ым һәдисон, һәммәј синәдәфтәр бәзнен әвони гәп жәј. Мәмәдғолијән һежо жәго! Һәдис гәп жәјәдә устобе!

            Ружон ружони Масалони дашти тыркә дијон гыләјнијәдә гыләј мерд бә рәһмәт шејдә. Чәј жен омејдә бә мәчит мәло думо. Мәчити ахунд чок зынејдәјбән ки, Хыдо ныкардә, ыштән бывоты мәло номи, ә мәлон хуни-муни бәбен деәј, һа бәнывыштен әнәномә мәктубон ки, чиче, чиче, фылон мәло ахунди одәме, әве әј вығандејдә бә мәҹлисон! Әве, ахунд вотејдә бә жени ки, “чымы ахирәти һовә, ым мәлон, ымән ты, ком гыләјни пијејдә, ыштән бывыжын”! Женән едјәсејдә бә мәлон, виндејдә ки, ғәрәјз Мәмәдғоли, мандә мәлон һәммәј пыхәрә-мыхәрән, иглә бә чәши гынијә пурыпындә бығышә мерд һежо ыме. Әве чәшыш дамејдә бәчәмә панәкулинҹә Мәло Мәмәдғоли, әј нишо дојдә. Де минволи, Мәмәдғоли пеншандејдән бә гыләј гәдә машини, бардејдән бә мәҹлис.

            Ијо гыләјән мәсәлә ошко быкәм бошмә ки, пешы ҹо парсонон ныбу бәмы. Дард ә дарде ки, ым Мәмәдғоли детобә һәмонә ружи һежо гыләј ҹо мәло тоно егынејдәјбән, деәј шејдәјбән бә һузурә мәҹлисон. Мәҹлисәдән мардә ныможи һежо ә мәло әвотијбән, чәмә Сәјдән мәҹлисәдә һәдис гәп әжәнијбән. Јәне, вотәјым ыме ки, ым Мәмәдғоли мардә ныможи тосә охој һич зынејдәнијбән! Әмма чич әби карде, номыш ноә мәло, женијән ки әвыш выжнијә, мәҹбуре ки, де тәһәри ыштә ҹыли  бекә ово!

          Мылхәс, мәхлоғ омејдә бә тыбәсо. Мафә нојдән бә зәмин, Мәмәдғоли дәмандејдә бо мардә ныможи һанде. Бә охој нези нымож чәј јодо бешејдә. Ыштән бәштә фик кардејдә ки, ым тыркон һич гыләјни толыши сәрәсејдәни. Әве ныможи охојәдә толыши зывонәдә кали сыханон вотејдә, чәјоән Фатиһә дојдә. Әнҹәх ымони вотеәдә, фик дојдә ки, мардәсојби Русијәдә жијә јолә зоә чәп-чәпи дијә кардејдә бәј.

            Думош һәни чәтин бејдәни бо Мәмәдғоли, һа һәдисон данҹејдә екардејдә бо тыркон! Мәҹлис сә бејдә, Мәмәдғоли нышандејдән бә гыләј “Москвичи”. Бәболыш бә вотәкәсон гиј, һежо тожә ныштәјбән, и кәрән кәси ыштә дасти нојдә чәј амисә. Тарсику кам мандејдә Мәмәдғоли ыштәнән бышу чә мардә тоно!   Педјәсејдә, виндејдә ки, мардәсојби ә зоәје. “Чиче, чымы балә?” – парсејдә. Зоә вотејдә, “Әғә, бәшты ҹәдди ғыбон, гыләј чиј сәнырәсәјм. Бәмы жыго омәј ки, мардә ныможи охојәдә ты гыләј ҹо зывонәдә кали чијоны воте. Ым чы мәсәләбе?”  Вијәвонә Мәмәдғоли рәјрә ыштәни бә даст сәјдә, жыго ҹәвоб дојдә бәј: “Чымы балә, аз сәјдим, чымы бәсарәти чәш кали вахтон ож бејдә. Бәвәдә ҹо одәмон винде нызнә кали чијон чијејдән бәчымы чәши. Ныможи бә сә жәјдәбим, и кәрән ышты ә мыборәкә пыә омәј манде чымы чәши вәдә. Бәнем, ә мәрһум Сирати пардисәј, и кәс дәчыкә чәј дастон, окырнејдә әј бә вәјшти тәрәф, әмма ды кәс жијо әј окырнејдән бә ҹәһәнным! Ышты пыә озик омәј, комәгыш пијәј чымыку. Бы вахти нымож гырд чымы јодо беше, һәни һич ыштәнән зынејдәним ки, чичоным воте әјо, кон зывонәдәм воте! Чымы чәши вәдә мерди шодојдәбин бә ҹәһәнным, азән Сәјд! Чич бәкәјм! Әве жәме ләғы бә жијо мандә дыглә мерди, шодоме әвон бә кәно, ышты пыәм бә и ләғы шодој бә вәјшт!”

            Ым сыханон лап бәнә сесәкә рујәни певыло бејдән бә зоә дыли. Мачә кардејдә Мәмәдғоли, чәјоән зијодә са долларән дәнојдә бәчәј ҹиф, дәро кардејдә әј.

            Ымән чәмә Сәјд Мәмәдғоли мәлоәти!