ШАИРОН ИJЭН ЭНЫВЫШТОН ЗЫВОНИ hЫВОСКЭН?

ШАИРОН ИЈӘН ӘНЫВЫШТОН ЗЫВОНИ ҺЫВОСКӘН?

Амјәзо

            Жыго гыләј мәшһурә вотемон һесте ки, хәлғи әдәби зывони сохтәкәсон шаиронин. Һәрчәнд ки чок-чоки дығғәт сәғандомон, бәвиндемон ки, ым жыго ни.  Росте, кали шаирон һестин ки, һәғиғәтән, чәвон јолә хыдмәтышон быә ыштә хәлғи әдәби зывони сохтејәдә. Жыго шаирон һәхәдә сыхан егынеәдә, һәммәјсә бәнав гәтејдән Пушкини номи. Ым жәгоје ки һесте. Есә Русијәдә кам одәм, алим бәбе ки, бә һәшә быжәны уруси әдәби зывони бә дәрһәл рәсеәдә чәј хыдмәти. Әмма иглә Пушкини нымунә әсос дојдәни ки, һар гылә хәлғи әдәби зывони сохтеј ангыл быкәј әнҹәх де шаирон ијән әнывыштон номи. Чумчыко һар гылә хәлғи әдәби зывони бә фајә рәсе ҹо-ҹо формонәдә быә, бы коәдә хыдмәтон быәкәсонән ҹо-ҹо одәмон быән. Мәсәлән, Ислами бәнав шер нывыштеј дәбисәбе Әрәбистонәдә. Һар вырәо әштә әрәб шер нывыштејдәбе. Әмма чә шаирон һич гыләјни әрәби әдәби зывоныш нызнәј бә фајә росније. Ғырон ки нозил бе, әј бә дәрһәл вардыше әрәби әдәби зывон.   Һәлә ыми бынәмон бә и кәно, детобә ымружнә ружијән әрәби зывонәдә нывыштә быә шерон вејни һич незән омејдәнин бә әрәби әдәби зывони. Әве Әрәбистонәдә жыго ғәбул быә ки, ком шаир чокнә бынывышто, жәгоән рост һисоб кардејдән чәј нывыштә шери. Чымы зынәјку, чыми гыләј сәбәбән ыме ки, чә шаирон нывыштә һич гылә шерри гыләј јолә тәсирыш ја зијоныш ни бә әрәби әдәби зывони. Чумчыко Ғырон мандә чә зывони һывосәдә! Әве, әмә еһанә әрәбә шаирон һәмон ғајдә овоштыномон бә толыши зывони, ғәрәјз пәшимонәти һичи нибәбе! Охо чәмә зывони һәм Ғырони ғәзинә гыләј «һывоскәш» ни, һәмән чәмә зывон ыштән марде-мардејәдәј! Ымонән чәмәку тәләб кардејдән ки, һәнијән сәзукин быбәмон бы мәсәләдә, чок-чоки фик быдәмон бәштә һар нывыштәј.

            Ымијән бывотәмон ки, әдәби зывони бә фајә рәсе икәрәмәдә быә ко ни ки, иглә шаир ја әнывышт бо чәј еһдәо, бә дәрһәл бијә әј, демијән сә быбу һар чиј! Ым гыләј дырозә просесе ки, шаирон-әнывыштон чичин, чандә гылә нәсылон дысәри жәјдән бы роәдә, чәвон һар гыләјни ыштә тоһфә дојдә бы кој. Ым гыләј ҹонинә просесе. Зәмон дәгиш бе-бе, һар гылә нәсыл ыштә ғејдон кардејдә бы зывони, бәштә зәмонә реаләтијон мывофиғ дәгишијон кардејдә бы зывонәдә. Мәсәлән, гирәм уруси әдәби зывон иглә де Пушкини номи бә дәрһәл рәсә быәбәј, бәвәдә бы дыса сори дыләдә анә алимон, зывоншыносон, әдәбијотшыносон ијән ҹо мытәхәссисон шәв-руж ко нәкәјн чәј сәпе.

            Толыши һич гылә шаир ја әнывышт әзыни мыни иттиһом карде ки, мәвотбән, конҹосә аз еһтиромым, һурмәтым кардәни бәчәј офәјемони мәһсули.  Әксинә, бәлкәмән һич гылә ҹо толыш анә бәмы веј һандејдәни чәвон әсәрон, анә мы әзбәр зынејдәни чәвон шерон. Интаси ымән бо һич гылә толыши сыр ни ки, кали толышә шаирон ыштә шеронәдә толыши әдәби зывони сохтеј, әј ҹо зывони сыханонку тәмиз кардеј әвәзи, кали вахтон ади гыләј ҹо толышисә веј ачинә сыханон нывыштејдә ыштә шеронәдә. Һәлә ыврәш каме вотәјнә, де һәзо әдәб-әркони бәвон ыми вотеәдән, јаһу жәјдән ки, “әбыни!”, “мәһол хәробә бәбе!”.

           Быдә һички жыго фикир ныкә ки, чымы ым вотәј аиде бә һәмә толышә шаирон. Чәмә чандә шаиронымон һестин ки, шинә толышә зывонәдә нывыштејдән ыштә шерон. Одәмән әвони һандеәдә, лап ләзәт дојдә! Сывој ыми, бы шеронәдә бә анә јодо бешә, ҹо кәсон веј вахти око ныдоә толышә сыханон бејдән ки, ымән оҹон вардејдән чәмә зывони.

            Фикон дојбу, һич кәси номым ныгәты ијо. Чумчыко чымы мәғсәд конкрет гыләј шаири әсәри тәһлил ја тәнғыд кардеј ни. Әксинә, азән розим деми ки, зывони мәсәләдә шаирон ијән әнывыштон хыдмәт веј јоле. Мәғсәдым ҹоје.

            Охо шаири әдәби зывони сохтејәдә хыдмәт сә бејдәни иглә дечәј нывыштә шерон ијән нәср әсәрон. Һар гылә шаир ја әнывышт иминә нубәдә бәпе фик быдә бәштә жә гәпи. Јәне, дештә шәхси нымунә сыбут быкә ки, чокнә быәнине чәмә әдәби зывон.

            Бы ружонәдә Нәвузә идымон дәвоније. Де мыносибәти ижән чәшрушни дојдәм бәчәмә хәлғи!

            Бы идәдә чәмә толышә телевизијә ијән рәдио каналонәдә, Јутубәдә певыло кардә быә чандә гылә видео-чәхонәдә толышә шаирон ијән әнывыштон овардејдән бәчәмә хәлғи, тәбрик кардејдән чәј иди. Гушым дој, дијәм карде бәчәвон һәммәј.   Чокнә бәвотен, ангыштәм барде бә ғыч! Мәсәлә бымәдәј ки, әвон һәммәј ыштә 3-5 дәғиғәјнә тәбрикномонәдә око дојдән чандә гылә тырки сыханон! Чәвон һар сеглә сыхани бәлкәмән дыглә тырки сыханонин! Бәвон гуш дој-дој ыштән бә думот шим, парсәјм ыштәку: -Жыго быәнине чәмә әдәби зывон? Чәмә шаирон жыго кәшејдән чәмә нәнә зывони һәвари? Бәлкәм чәмә шаирон жыго һисоб кардејдән ки, әвон һәни мыкәммәл зынејдән ыштә зывони, әве һәни һич еһтијоҹышон ни ки, ко быкән ыштә нытғи сәпе?  Вај бә хәлғи һоли, вај бә зывони һоли ки, чәј шаир ијән әнывышт жәго гәп жәјдә бы зывонәдә!

            Гыләјән мәсәлә ғејд быкәм ијо. Чәмә редактор парсәј чымыку ки, чич нывыштејдәш ижән? Вотем, гыләј мәрәшуләјнә мывзу һесте, әј нывыштејдәм, һәмән шәкым ни ки, чымы нывыштәј хош нибоме бә кали толышон, хысусән офәјевонә шәхсон! Әмма чич бәзнем карде? Охо кәси бевәҹ кардәнине ыштәни. Быдә аз быбум бевәҹ, әмма ыми вотеј лозиме! Жыго әбыни, ај чымы азизә шаирон ијән әнывыштон! Шымә фик быдән бәштә нытғи, ко быкән ыштә сәпе, гирәм лозимебу, мәшғ быкән, чәјо бешән бә хәлғи вә! Де жыго нытғи бә хәлғи нав бешә одәми чокнә “зывони һывоскә” һисоб бәбе кардеј?