Фэхрэддин Эбосзодэ: АВГУСТИ 7 – ТОЛЫШЭ ХЭЛFИ ДОВЛЭТИ БЭРПО БЫЭ РУЖЕ!

Фәхрәддин Әбосзодә:

Августи 7 – толышә хәлғи довләти бәрпо БЫӘ руже!

(Мысоһибә)

Рустәм Искәндәри: Фәхрәддин миәллим, августә манги 7-дә дамејдә Толыши-Мығони Мухтар Республикә елон карде 22 сор! Сыфтә-сыфтә тәбрик кардејдәмон Шымәни, Шымә симоәдә ҹәми чәмә хәлғи де жыго гыләј јолә Иди мыносибәти!  Чәјоән пијејдәме ки, шымәнән быроснән бәчәмә хәлғи ыштә чәшрушни.  

Фәхрәддин Әбосзодә: Хыдоон комәг быбу! Веј сәғ быбән! Сыхани һәғиғи мәноәдә августә манги 7 чәмә хәлғи озоди мыборизә тарыхәдә гыләј јолә руже, јолә иде! Әмә чә тарыхику дијәро бе-бе чә ружи чәмә хәлғи жимонәдә, чәј тарыхәдә ијән вәомәдә быә вырәј, әһмијәти һәнијән чок фамејдәмон, дәрәсејдәмон ки, ә руж де ғызылә һәрфон нывыштә быә бәчәмә хәлғи тарых! Әве, азән ыштә нубәдә тәбрик кардејдәм һәм шымәни, һәм чәмә сајти һандәкәсон, һәмән ҹәми толышон, чәшрушни дојдәм бәшмә һәммәј! Орзумән әве ки, озодә, сәбәсожә Толышыстонәдә һәммәјәво ид быкәмон ә ружи!

Р.И.: Амин! Һар гылә сорогард һәмән гыләј барзә бәше ки, чәјку бә пешо одјәсеәдә, одәм сәкыштә жәјдә бәштә дәвардә тарыхи, но-пегәт кардејдә ыштә кардә коон, тәһлил кардејдә ыштә овандон ијән сәһвон. Боән, бә иҹо гыләј “сывыкә” нәзәр сәғандәмон бы 22 сори, бунәмон чичон быән бы мыддәтәдә, чичонымон кардә, чичон мандән, чокимон чич быә, бевәҹимон чич?

Ф.Ә: Сајти даими һандәкәсон, чымы зынәј, чок зынәнинин ки, әмә ыштә кардә коон, һәмән иглә чокә коон не, овандон не, ыштә сәһвон һәхәдән бы 22 сори дыләдә мынтәзәм нывыштәмоне, жыго бывотым, һисоботымон доә бәштә хәлғи, вахти вахтәдә едаштәмоне бә һандәкәсон нәзә ыштә бардә тәһлилон. Сывој ыми, һәмән әмә һежо мижәдә быәмон дештә хәлғи, мынтәзәм молағатонымон быә де толышон, роснијәмоне бәвон ыштә фикирон, ҹәвобымон доә бәчәвон доә парсон. Чәмә ын даими рабитә имконыш доә ки, чәмә хәлғ хәбәдо быбу чәмә кардә ијән вәомәдә кардәнин быә коонку. Есә ымони һәммәј тәһлил кардеј веј вахт бәбарде, нывыштәјон тикрор бәбе, һәмән сәдожни бәварде бо һандәкәсон. Әве, иглә ыми бәзнем воте ки, бы 22 сорәдә, шык быбу бә Хыдо ки, әмә ыштә мандә вырәдә “зәвәријонымон” кардәни, һежо дастпочәмон кардә ки, һәм ыштән бә нав бышәмон, һәмән чәмә озоди мыборизә овҹ быкә. Нәтиҹән ки чәшәвәдәј! Ымружнә ружи әмә де сәбарзи  бәзнемон воте ки, августи һафтику бә пешо шәнимон, әксинә, бә нав шәмон. Ыми бывотым ки, бәвәдә ә һодисә чәмә хәлғи и поә һәрәкотбе, есә чәмә мыборизә ҹәми толышон умумхәлғә мыборизәје! Бәвәдә, ыми бә гиј гәтеј лозиме, һәтто ә Республикә елон кардәкәсон ыштәнән зынејдәныбин јаанки тосә охој дәрәсејдәныбин ки, мәғсәд чиче, “кон рој” шәнинимон, әве веј коон че һодисон шемони просесәдә пани бә Хыдо кардејдәбин, әмма есә әмә чок зынејдәмон ыштә вәдә мандә вәзифон, ыштә шә рој, ыштә мәғсәди: Бә ҹәми толышон чок мәлуме ки, чәмә мәғсәд сәбәсожә, мыстәғилә Толышыстони довләти сохтеје! Һәмән чок-чоки зынејдәмон ки, де кон рој бышомон, чичон быкомон, Хыдованди, бәрәсемон бәштә мәғсәди! Ымән бәмә әсос дојдә ки, де јолә уму едјәсәмон бәштә хәлғи вәомәј, бәчәј бардә мыборизә. Ымружнә ружи аз гырд де мәсулијәти бәзнем воте ки, толышә хәлғи озоди руж, сәбәсожә Толышыстони довләти елон кардеј руж вејән дијәро ни! Чы 22 сори ән јолә нәтиҹән һежо ыме!

Р.И.:  Ғајдә жыгоје ки, Идә ружи проблемон, ишкилон һәхәдә гәп әжәннин јаанки кам гәп бәжен. Демијән жыго, мыборизә гыләј ҹонинә организме, әв бепроблем, беишкил бејдәни. Чокнә бәвотен, Иди ид быкәмон, әмма јодо бемәкәмон ки, чәш ви кардеј әбыни бә чәтинијон, проблемон, ишкилон. Әве, чәвон һич ныбо кали гылон һәхәдә ыштә нәзәрон быросношон бәчәмә хәлғи, чымы зынәј, бевәҹ нибәбе. Охо, хәлғ зынәнине, “го чики һијәдәј”!

Ф.Ә: Бывотом ки, чымы һич хәбәм ни чә проблемон, ишкилонку, рост нибәбе.  Һәлбәттә, хәбәм һесте! Чәјән хәбәм һесте ки, чы проблемон, ишкилон һәммәј објектив нин, һестин жәләвононән ки, әвон ангылин де кали толышон “һежо ови лил кардеј һәвәси”! Әмма, сыхани рости, һәм һәвәсым ни, чәвон һәхәдә гәп быжәным, һәмән, чымы зынәјку, һәлә рәје бә есә шә кали просесон мыносибәт нишо дој. Чәш кардеј лозиме ки, һар гылә просес бо бырәсы бәштә мәнтығи охој, бәвәдә тәһлил быкәј әј. Чә һәмон просесон умуми сәҹијјә ыме ки, әвон һәлә гыләј системи шикиләдә шејдәнин. Гыләј тәтимә нәзәр сәғандеј вәс кардејдә, бызни ки, чә “ови лил кардәкәсон” ыштәнән һич зынејдәнин ки, чичышон пијејдә, чичон кардеј фикәдән, чичи “бахш кардејдән”? Битов һоләдә бәвон нәзәр сәғандеәдә, мәлум бејдә ки, әвон де һич гылә мәнтығ, мәно ныбыә гыләј пучә кој, тикәјән дырыст бывотом, де ади ғыјбәти мышғолин. Зәмоныш омеәдә, Хыдованди, бәвотемон ыштә сыхани. Чәмә ыштә хәлғику нијонијә комон ни, жәго гыләј әмәли сојбән нимон ки, чәмә зывон кырт быбу хәлғи тоно! Тикәј чәш быкәмон, быдә бырәсы ым “колә амбу”!

Иглә ыми бывотым ки, ышты вотә һәмон просесон ғыјмәт игләје: Сијосәтику, сијоси просесонку камәдә-вејәдә хәбәдо быә һар кәс чок зынәнине ки, жыго просесон вағе бејдән, адәтән, навсәчыни вахти. Јәне, һукмәти јоли јаанки мәҹлиси выжнеәдә, ҹо-ҹо шәхсон, сијоси ғыввон мыборизә бардејдән ыштә арәдә, сыбут кардејшон пијејдә бә выжнијәкәсон ки, әмә “чокимон”, мандәјон – “бевәҹ”. Чиче, чиче, ымони бывыжнын бә һәмонә вәзифон. Чәмә озоди мыборизә есәтнә мәрһәләдә һәлә ки чәмә вәдә жәго вәзифә мандејдәни. Есә әмә бәпе мышғол быбәмон де ҹо коон – зынәкәсон зынејдән, ком коонин ымон, бә нызнәкәсонән Хыдо ыштән рәһм быкә! Ә коон, әмәлон ки һәмон шәхсон есә кардејдән, чыми ном игләје: Ја бәчәвон гуш сыхан рәсә, јаанки бо мардә һәј нали нәвејдән әвон! Әнҹәх нодон бовә кардеј бәзне бә жәго чијон. Хыдо һифз быкә чәмә хәлғи нодононку! Амин!   

Р.И.:  Сәрәсәјм Шымә нәзәри. Интаси бә нәзәр быстәнән ки, чәмә һандәкәсон, һежо толышон һәммәјән и елми, тәһсили, дынјовиндемони сојб нин. Хәлғи дыләдә бә ҹо-ҹо сәвијјә молик инсонон һестин. Јодо бекардеј әбыни ки, хысусән, ҹывонон чәшпушнә бејдән, дәгижијејдән, веј коонку сә бекардеј зынејдәнин, дәвилә бејдән бә ку-кәфшәни, мандејдән аварә-сәргәрдон: бәки бовә быкән, һәғиғәт конҹој, ду бәкеје? Ыврәшән һесте ки, Шымә вотә һәмон шәхсон сосиал шәбәконәдә анә беһәјоәтијон кардејдән, анә рыжд омејдән бә ҹывонон ки, әвонән веј вахти һәјбәт кардејдән, ҹәвоб дојдәнин бәвон. Чы тәрәфоән әмәнән там жәјдәмон, ҹәвоб дојдәнимон бә жәләвонон, фәғырә әғылон лап дәгижијејдән. Әве, һич ныбо бә кали мәсәләон мыносибәт нишо дој, чымы зынәјку, воҹибе!

Ф.Ә.: Жәгобу, бој жыго быкәмон: Ты бывот ыштә воҹиб зынә, тыни нороһат кардә мәсәлон, азән һәрәкәт бәкардем, ҹәвоб быдәм бәвон.

Р.И.:  Чок! Иминә мәсәлә: Чандә соронин бы кој дыләдәм, һич виндәмни ки, чәмә зынә ҹо толышә ғрупон жыго “ашығ” быбун бә августи 7-и! Есә чич быә ки, жыго шин быә ын руж боәвон?

Ф.Ә.: Адәте, сијоси мыборизәдә ҹо-ҹо ғыввон, шәхсон, тәшкилотон һежо око дојдән жыго әломәтдорә ружон, тарыхон боштә сијоси ијән тамәкорә мәғсәдон. Интаси гыләј воҹибә ҹәһәт һесте ијо, быми дығғәт сәғандеј веј воҹибе: Жәго тарыхон око дој әбыни боштә шәхси ијән груп мәрағон, һәмән де кали чыркинә нијәтон! Тиҹорәт кардеј әбыни де хәлғи тарыхи әломәтдорә ружон! Бә жәго ружон һәроми жәј әбыни, чумчыко әвон мығәддәсин!

Бәле, детобә ымружнә ружи чымон һәммәј һәхәдә һежо нывыштәкәс, вотәкәс әмә быәмон. Есә ки кали шәхсон “чодасти” дәчыкән августи 7-и, тосә зинә ружи чәвон вејни чәмәку ерәд жәјдәбин ки, мәвотбән, әмә “сепараткоримонбән”! Есә әмә и лынгән бә пе рост быәмон, сәбәсожә Толышыстони идејә тәблиғ кардејдәмон, һәмон ә “жинә лынгә” тәј мандә. Әве, һар роо дәвардәкәс омә ыштә кылош еһаштә әјо ки, чиче-чиче, әмәнән һестимон! Әмма чәвон вырә һежо “жинә лынгә” бәбе. Којы ныбу, быдә һежо әјоән бымандын!

Р.И.:  Чок, ком ни. Дыминә мәсәлә: Бы чандә сорон дыләдә аз һежо жыго зынәме ки, августә манги 7 – Толышә хәлғи милли довләти бәрпо быә руже! Һәлә 2002-нә сори ружномә “Толыш”әдә мәлумот доә быәбе бы һәхәдә. Есә чич бе ки, кали шәхсон “тожә” номышон ној бы ружи: “Толышә хәлғи һәмрајәти ијән милли овҹи руж”?

Ф.Ә.: Толышә хәлғи августи 7-дә бәрпо кардәше ыштә довләт! Бә чәшәчијә диј чы бәләдкор? Аз чич бәзнем воте бә жәләвонон? Бәнә Һуши Хаммәди амнезијәку әзјәт кәшејдән? Ја нывыштәјон һандејдәнин? Јаанки ҹо ҹурә мәјдонәдә манде зынејдәнин, охо жычиј кардәнин ки, номышон бешу. Әмма жәго камсәрә жәго одәми хәлғи дыләдә вотејдән “номешә”! Конҹобе һәмонә ружи хәлғи һәмрајәти? Быәбәј коон кардејдән ки, чәвон ә фәғырә номон “беше” вырәдә, һәнијән “ешејдән”. Әве, бә, бәвәдә бочи 16 ружи бәпештә дышмен чәмә Республикә ғандеәдә, чәвон һич гыләјни беныше бә мәјдон? Ыме һәмрајәти? Вадә чәвон сәј!

Р.И.:  Чок, вадоме. Семинә мәсәлә: Нијонијә һичи ни ијо, әве азән озывон вардејдәм: Кали кәсон ҹурбәҹурә сыханон нывыштејдән Шымә ыштәни ијән Шымә һәмфикирон һәхәдә сосиал шәбәконәдә. Дештә номијән нывыштәкәс һесте, “беномонән” һестин. Мәсәлән, нывыштејдән ки, мәвотбән, Шымә: 1) тәһғир кардејдәшон Толыши милли һәрәкоти рәһбәрон, пијејдәоне ки, әвони тәһвил быдән бә “архив” ки, мәхлоғ јодо бекә әвони; 2) Әкс бешејдәшон бә Толыши-Мығони республикә ијән бәчәј символон и.ҹ.ч.     

Ф.Ә.: Һа чымы хосә Билә! Сыхани бәвотен, дәрәс пебәгәте ыштә бахшә, дәмәрәсән һежо мырт-мырт бәкарде! Чәмә мыборизә сијоси мыборизәје. Әмә бә ҹо-ҹо фәрдон вәјнә мыборизә бардејдәнимон ки, әвони тәһғирән быкәмон! Әмә тәнғыд кардејдәмон чә одәмон әмәлон, чәвон кардә коон, тикәјән сахт бывотым, чәвон кардә хәјонәтон! Әвонән ҹәвоб дој зынејдәнин бы тәнғыди, дәмандејдән бо “далај-далај” воте. Аләми һу кардејдән бәштә сә ки, һичмәсә, “ымонышон тәһғир кардә”. Дарди јолијән бымәдәј ки, ә хонәхон ыштән бәрмалә һичи вотејдәнин, лап рости бывотом, воте зынејдәнин. Чумчыко чәвон ко-сәнәт һежо куләбынонәдә нијо бе быә! Бәс чыми нәтиҹә чич бејдә? Быбахш мыни, нәтиҹәдә бә мәхлоғи сыпә дәрывејдә, бәмәнән шәғолон! Әмма чәвон һич гыләјнијән чәмә кардә тәнғыди објекти озывон вардејдәни, әғрәби “гордынејдә” бә ҹо сәмт. Жәго һынәсојбин, быдә бывотын, чичымон сәһв вотә, чәвон кон сыханымон тәһриф кардә, кон шәрымон ғандә бәвон? Әмә һәтто бәштә дышменонән сыхани рости, һәғиғәти вотејдәмон, бә жыләвонон ыштә сыхани вотејку бәтарсемон?! Ај-һај! 

Ты чок бәләдиш ки, чымы де һички шәхсијәти тәһғир кардеј сәхтым ни. Чымы кардәј тәнғыде, һәмән шәхси ыштәни не, чәј әмәли, сәһви, хәјонәти. Әмма лап бывотәмон ки, тәһғир быә чымы вотәјонәдә. Чокнә бејдә ки, ә шәхсон чәмә ҹәми милләти тәһғир кардејдән, һәлә бәј јолјәтијән иддоәдән. Ҹо чијон нојдәм бә кәно, бәмы һәммәјсә веј сырә доә иглә мәсәлә һукман вотәниним: Чандә кәси бы чандә вахти чангыш дәноә бәштә ки, мәвотбән, Әбосзодә әксе бә Толыши-Мығони Республикә пәрчәми, әве ыштәку тожә пәрчәмыш песохтә! Һич сыхане? Ком ағыли сојб воте бәзне жәго сыхани? Чәј вотәкәси ағыл конҹоје? Ком дәдә-нәнә вардәше бә дынјо дим жәләвонә нокәс? Ым сыхани вотәкәс бә кон мәтләби хыдмәт кардејдә? Аз чокнә әкс беше бәзнем бәштә ыштәни? Охо чә пәрчәми жијәдә мынышон выжнијә Толыши Мәҹлиси сәдр! Әмма чандә кәрә вотәме, нывыштәме ки, ә пәрчәм Мухтари пәрчәме. Есә бој, чәмә сәбәсожә Толышыстони пәрчәм – Бобоки пәрчәм быәнине иншаллаһ!   

Есән бој ыштә пенә сыхани идомә бывотым боты. Вотыме ки, жәләвонон ыштән тәһғир кардејдән чәмә хәлғи. Аз бывотым, тынән гуш быдә!

Жинтоно бино быкәмон, бошамон сәбәсапе. Әружи Сабир Шиндани вотејдә ки, мәвотбән, әј кәшәшебән ТММР-и пәрчәм. Жыгоән вотејдә: “Хәбәшон дој ки, пәрчәми шикил лозиме, азән ныштим рәјрә кәшәме, вардыме доме”. Тикәј бәпештә, сыхан бә Бобоки пәрчәми рәсеәдә, вотејдә ки, “пәрчәми ыштәку песохтеј әбыни”. Есә ты бывот, чокнә бејдә ки, Сабир ыштә “зонысә” тадибәсә кәшә пәрчәми “песохтәј” һисоб кардејдәни, әмма бә бы јоли Бобоки пәрчәми “песохтә пәрчәм” вотејдә? Тарыхәдә толышә хәлғи 23 довләтыш быә. Бәмә чич быә ки, ыштә сәбәсожә довләти пәрчәми ыштәку песохтәмон? Әмә кучәријә тыркимон бәгәм пәрчәм песохтәмон ыштә “зоны сәпе”?

Һәлә ыми нојдәм бә и кәно. Бә вахти вотејдәбин ки, ә пәрчәм Толышә партијә пәрчәме, чәј шикили кәшәкәсон номонән мәлумин. Есә Сабир чыјо бешә, вотејдә ки, мәвотбән, әј кәшәшебән ым шикил! Шымә ыштә арәдә бә гыләј рај боән, быдә мәхлоғән чәшпушнә ныбу. Есә жыго быә ки, бә ТММР-и аид чич һестебу, Сабир Шиндани иддо кардејдә ки, әј кардәше әвон һәммәј! Әј кардәшебу, бәс бочи чәмә һич гыләјни хәбәмон быәни чымику? Чымы шәхсән Ланконәдә быә мыддәтәдә Сабири сосиал шәбәконәдә бәштә синә жә жәго коон һич гыләјнику хәбәм быәни, әмма чәј кали ҹо коонку лап чок хәбәм һесте... Интаси гыләј мәсәлә һесте ки, әмә есә дијәромон, Сабирән вотејдә “ијо азим, Боғдодәдән кујә хәлифә”, һа ыштә аспи тожнејдә. Быдә бытожны, дијәро әшини!

Чәјо, Сабир јол-јоли вотејдә ки, бә пәрчәмәдә быә рангон, мәвотбән, “Ирони рангонинбән”. Әнҹәх Сабир Шиндани ағыләдә, әғидәдә ијән сәводәдә быә шәхс жыго сыхани воте бәзне! Охо кејнәку рангон “Ирони” ја ҹо мәмләкәти быән? Рангон че Хыдон! Интаси һар гылә хәлғ гыләј мәно дојдә бә һар гылә ранги, рәмз пегәтејдә әј боштә. Умуми нәзәр жыгоје ки, сыә ранг – инғылоби рәмзе, сипијә ранг – сулһи рәмзе, тарыхи бәлли гыләј вахтику жыго һавзә ранг – Ислами ранге вә с. Толышә партијә рәһбәронән пәрчәмәдә быә рангон жәгоән изоһ кардејдәбин бә вахти. Иглә ағылманд есә С. Шиндани бешә ки, әв бәвон “Ирони рангон” вотејдә! Ым нә сәводи, нәән ағыли нышонә ни!

Әмма мәсәлә бы рангонәдән нихо! Пәрчәми мәсәлә – сијоси мәсәләје, хәлғи мығәддороти мәсәләје, чәј довләти ворисәти мәсәләје. Жыго мәсәлә “зонысә” һәлл кардеј әбынихо!

Гыләјән тожә мывзушон пәјдо кардә. Ымән ТММР-и бојдәғәдә быә һәши шуон чанд гылә беје. Сыхани рости, навко һич азән фикым доәни быми. Әмма овәләку ја зылзыләку, жыго мәлуме ки, ә шуон 12 гылән. Есә-есә вотејдән ки, чыми мәноән әве ки, чәмә 12 Имомымон һесте. Лап хос! Жыгобу, лап чок! Чыми чич бевәҹе ки?

Есә бој, тикәјән бә нығыли бошамон. Ә пәрчәм бә формәдә тәсдығ кардә быә ТМР-и Мәҹлисәдә. Мадәм жәләвонон анә ашығин бә Толыши-Мығони Мухтар республикә, бәчәј символон, бочи бәс бәвәдә Әләкрәм Һуммәтзодә ә пәрчәми едаштеәдә бә бејнәлхәлғ тәшкилотон, дештә дасти дәсу-песу кардејдә әјо 5-6 гылә ријә, 12 гылә ријә ғәбул кардејдәни, жәләвонон ов гәтејдән бәштә гәв, хыјә кардејдән? Бочи чәвон һич гыләјни парсејдәни чәјку ки, ки доәше бәты ым ихтијор ки, Мәҹлиси рәсми тәсдығ кардә пәрчәми дәгиш кардејдәш? Ым чы мәсәлә и тәрәф.

Дәминә тәрәфән әве ки, буни Ә. Һуммәтзодә ыштән чокнә изоһ кардејдә ыштә ым һәрәкәти. Бәј вотеәдә ки, бочи ә ријоны ты дештә дасти кәшә, әв чич бывото чоке? “Ә 12 ријә 12 Имоми рәмзе, Авропәдә ыми бызнон, бәвәдә мыни ғәбул әкәнин, бәвотен, аз исламистим”! Ыме шымә рәһбәр? Бәс ым сыханон тәһғир нин бо толышон? Ым тәһғир ни ки, Ә. Һуммәтзодә чандә соронин кали толышон бә зывон гәтејдә ки, “әмә ыштә дини, мәзһәби дәгиш кардәнинимон”. Бочи? Жыго коон кардејдән, әмма әмә бы һәхәдә вотеәдә ым тәһғир бејдә? Бәки јолјәти кардеш пијејдә Ә. Һуммәтзодә: бә толышон ја бә Авропә? Чәмә 12 Имоми, мысылмонәти ғәбул ныкардә гыләј одәм де кон дими бәзне воте ки, гуја аз тәһғир кардејдәм әј? Жыгоән рысвојәти бәбе? Ҹар кәшејдән бә аләми ки, тәвә бијән, таштә бијән, Һәмзә хыјо каштејдә! Ыштәнән бәһан ыштә “каштә хыјо”, бәвиндеш! Чумчыко есә әв бә рәһбәрәти ешғ егынијә вотәјнә, бәпе толышон һәммәј хачпәрәст быбун, бәһватын ыштә дини, мәзһәби, әғидә, даст быкәшын ыштә мыборәкә, покә Имомонку? 

Ым бо ҹәми толышон тәһғир ни ки, Ә. Һуммәтзодә Толышыстони хәритә едаштедә бә бејнәлхәлғ тәшкилотон, ҹәми чәмә 4 рәјони нишо дојдә әјо? Ыврәш каме һәлә, чыми сәбәби парсеәдән, ыштән нијо бејдә, бә дим бешејдәни бәнә тожә вәју, әмма чәј зургәтәкәсонән һәммәј гәвбәгәв дојдән ки, мәвотбән, “ә рәјонон – толышон компакт жијә выронин, әве әј әвоныш нишо доә”! Жәгобу, бәс бочи чәвон ыштә Сипиришон шурә ыштә Овардәдә ижән 7 гылә рәјони номи гәтејдә? Бочи жыго бә нали-мехи жәјдән? Ымон һәлә зынејдәнин ки, комонин толыши зәминон? Һәлбәттә, зынејдән! Әмма “зырнобыжән” чокнә жәјдәбу, ымонән боәј жәгоән “зур гәтејдән”!

Ымон тәһғир нин, чымы Билә, хәјонәтин! Һәм бә ТММР-и ыштәни, һәмән бә ҹәми толышон хәјонәте! Мерди зоә ыштәни Президент зынејдә, әмма “ыштә” зәминон һәлә зынејдәни, пәрчәмијән ыштәнбәсә чокнә пијејдәше, жәгоән дәгиш кардејдә!

Чы сыханон бәпештә кон ахмәх бәзне воте ки, аз гуја тәһғир кардејдәм “чәвон рәһбәри”? Пиједәшоне, ыштәни “тити” быкән хәлғи чәшәдә, әмәнијән “хыхә”? Ај кардышонеһа! Ыштә гијәкәвоки бәвинден! Әмә бо һички јолјәти кардеј фикәдә нимон, әмма жәго “бәштә дини, мәзһәби, республикә, бәчәј пәрчәми хәлғи хәјонәт кардәкәсонән” јолјәти кардеј әзынин нә бочәмә ыштәни, нәән бочәмә хәлғи!

Р.И.:  Ымони зыне-зыне бәс бочи ә одәмон шәв-руж зырношон ноә бә гәв, ҹар кәшејдән бә мәһоли ки, “5-6 манги бәпештә шымә һәммәј пәшимон бәбешон, бәвиндешон, әмә чичон бәкардемон”?   

Ф.Ә.: Чымы Балә, ағылмандә одәм пештыпур бәбе хәлғи, бәштә ыштәни ижән бәштә һәмфикирон, камсәрә одәм, есә бој, бовә бәкарде бә ҹо кәси вотә вәрсәғе! Ә одәм ки нә бәштә хәлғи, нә бәштә ыштә ағыли, нәәнки бәштә зуј пештыпур ни, чарәш чиче, мәҹбуре зур быгәты бо ҹо кәсон! Чәвон сәј хәроб кардејдән ки, мәвотбән, “Авропәдә ставкәшон кардә бә Әләкрәми, бы незони әј бәкарден Озорбојҹони президент. Чәјоән әв һәлл бәкарде Хәрәбоғи мәсәлә, обәгордыне әј, бә толышијән мухтаријәт бәдо”. Ымонән егынијән бә һушкә, гәви шијәшон емејдә ки, кејнә бомен вәзифәдә бәныштен. Хәлғ дечыми-дечәј “ставкә” озод бејдәни, әв ыштән ыштәни озод кардәнине! Кијән бы озоди кәрвони кәрвокәшыш беј пијејдә, бәпе иминә нубәдә пешт дәбасты бәштә хәлғи! Авропәдә быбу ја ҹо вырәдә, һички озоди бахш кардејдәни!

Аз һәлә јол-јолә мердон вотејдәним, ты бывот бәмы, һа чымы ҹывонә Билә, кон ағыли сојб бовә бәкарде бә жыго сыханон? Ым һич сыхане ки, быми бовән быкәј ја ныкәј? Корә пәллеки нәғыл һич жыго әбыни! Һәмән ыштән бовә кардејдән, ым дарди нимәје, мәхлоғи сәјән хәроб кардејдән!
 

Р.И.:  Бәс кијехо бәвон ым сыханон вотәкәс?

Ф.Ә.: Аз ыштән чок зынејдәм, кије ымони бәвон вотәкәс! Әмма ағылыш сәдә быә һар гылә нормал толыш нығыл-нығыли фикир быко, әвән бәзне кије бомон “Мулејли” жәкәс. Ыврәшән һесте ки, чы фәрғыш һесте, вотәкәс кије? Әсос ыме ки, чәмә хәлғ бызны, ком толышонин “бы һәво рахс кардәкәсон”! Быдә бызнын, кије бә сәбәсожә Толышыстони дышмен быәкәсон, бы идејә “тәхрибот” вотәкәсон! Чумчыко жыго бышо, әмә һич дамә ныбомон, бәвәдә жәләвонон ружон-ружони рози бәбен ки, иглә Һаләбынәдә ијән Шәғоләсејәдә, гыләјән Ланкони микрорәјонәдә мухтаријәт быдән бә толышә хәлғи, чәвон гыләјни бышу Һаләбынәдә мандә иглә тәсәруфоти јол быбу, бекорә вахтонәдән пәхыр вардә пылоә ғәзәнон ғәләј быкә, ә гыләјни бышу Шәғоләсе ғәбыстони һывоскә ко быкә охонәнијән микрорәјони почти рәис быбу, чумчыко чәвон нәсыл почтәлјонәти чок кардејдә! Охо гыләј һаләбыныж, гыләј шәғоләсеж, гыләјн микрорәјоныж иддо кардејдән ки, һичмәсә, “сәбәсожә Толышыстони идејә тәхриботебән”. Әв ком одәме ки, пијејдәшни боштә хәлғи озодәти? Бәј одәм вотеј бәбе? Әбыни, чымы Билә! Парсе бәзнеш ки, бәс бочи чәвон хош омејдәни чы идејәку? Әјән бывотым бәты: Чумчыко чы одәмон мәғсәд толыш довләти бәрпо кардеј, довләт сохтеј ни, чәвон мәғсәд толыши хәлғи мәһвику перохнеј ни! Бычыми-бәчәј һәво рахс кардәкәси чы мәғсәдыш бәзне бе ки? Ә одәм ки ыштән шејдәни, јадон дәчыкејдән чәј кәши, әј бардејдән, мәғсәдыш бәзне бе чәј? Әбыни! Әве әвон, бызнонән ыми, нызнонән, хыдмәт кардејдән бә иглә мәғсәди, чәј номән толышә хәлғи мәһв кардеје!
 

Р.И.:  Чич бәзнешон воте жәләвонон шә рој һәхәдә? Әвон бәзнен ын рој тосә охој ше?

Ф.Ә.: Чымы Билә! Һар хонәхо ыштән выжнејдә ыштә шә рој! Аз чичонәм ки, жычиј бывотым ҹо кәси шә рој һәхәдә? Чокнә бәвотен, ыштән бәболышон бәштә гиј! Аз иглә чиј бәзнем воте: Ағылыш сәдә быә һар гылә инсон бәпе дәрәсы ки, әв меш ни ки, нызны ыштә шә рој охонә мәнтәғә коврә бе! Нормал одәм зынәнине чуне шејдә, чокнә шејдә, бочи шејдә, чичон бәзнен бе бы роәдә, охојышән чокнә бәбе. Јолон вотәшоне: Бә јәтими сыхан доәкәс веј бәбе, нун доәкәс әбыни! Ым фәғырон охо зынејдәнин, чичон чәш кардејдән әвони чә рој охојәдә! Бызнон, бәлкәмән пандәномә бәкарден! Чымы зынәјку, чәтин!..

Р.И.:  Мадәм ки жыгоје, кырт-кырти бәзнешон воте ки, чичон һестин боәвон чә рој охојәдә?

Ф.Ә.: Чымы зынәј ыме ки, әвон бә кәбоби бу шејдән һәлә, бәболәжон һич хәбәшонән ни ки, һә доғ кардејдән чә рој охојәдә...