Милләти еғволи бә ләғләғә омәгордынән, чымы Билә!

 

-Һа Амјәзоа!

-Ҹон Амјәзо, гушым бәтыкује!

-Зә, арәдә бәчәмә сәдоән һај быдәни, әмә толыш нимон бәгәм?

-Хыдо ныкә! Шанго-шанго бә хәј окә ыштә гәви!

-Һа, чыми хошым омәј! Әһволы чокебу, бәзнем ыштә сыхани “Мәһәммәдғоли” воте.

-Бывот бәшты гири һејран!

-Чәмә незә һырдәнон гыләјни парсејдә чәмәку ки...

-“Чәмәку” ја “ыштыку”?

-Вај пым вај, мом вај! Пәшимоним бо ыштә гәви окарде, әлбәһол жәјдәш чымы гәвисә!

-Зә, вотымехо, хәјмандә гәп быжән! Аз ыми зынәниним ки, бызным, тосә охој гуш доәнине бәшты жә гәпи ја не?

-Чок, чорәм чиче? Бәмыку парсејдә ки...

-“Бәтыку” парсејдәбу, бәмы чич?

-Әузибиллаһирминәлшејтаниррәҹим! Чы ғәләтә кобе, омәј бәчымы сә?

-Зә, нәјнорәти мәкә, ыштә сыхани мојә бывот!

-Чандә кәрә бәштә сыханым доә ки, и кәрән Хыдо сәломијән әдәним бәты, интаси чич быкәм, ночорим. Чок, бымијән тов бәвам. Гуш быдә. Чәмә һырдән нывыштејдә ки, “ермәнијон де толышон есә чокин ки, Амјәзо чәвон дивони чо гәтејдә”? Һәмән ыми нывыштејдә де ләғләғә, бә зәрфәти.

-Әј чыконҹо зынејдәш?

-Зә, кәхәлизи деғыж, бы сохә скајпәдә ишорәш һестејәни че һарчи. Ыме, ишорә ноәше ыштә парси охојәдә - )))

-Ымијән сәрәсәјм. Сәғби ки, бәчымы јоды варде чымы деғыжәти. Ыми огәтејдәм. Зынем пијејдә ки, “шымә ә незә һырдән” чымы тоје ки, бә ләғ пегәтејдә мыни? Бышу “ыштә мејхонә” бывотыәни! Һичи әкәни, ымијән огәтәмон. Ты чән чичы ҹәвоб дој бәј?

-Ымән чымы ҹәвоб: “Хәј быбу, пәхыләти омејдә? Тыркон пәхыләтишон омејдә бә “ермәни- толыши дустәти”. Ым вәс ни бәмә? Тынән”?

Чәј бәмы ҹәвоб: “Пәхыләти ни. Ла илаһә илләллаһ вотә ијән бәј әмәл кардәкәс ки бејдә быбу, лап ермәнијән быбо, чымы бывәје. Әнҹәх ки, че толышон дустәти кардә ермәнијон нәинки лаилаһәилләллаһ вотејдәнин, вотәкәсијән бә бәрк омандо, инсон һисоб кардејдәнин. Милләткорәтику (тырк, урус, толыш, ермәни и.ҹ. кәс быбу, фәрғыш ни) һички хәјыш виндәни. Чәвонку ән веј зијон виндәкәсонән һежо чәвон ыштән ов-авлод, тум-тојфә ијән чәвон гырдо-кәноје”. Ыми нывыштејдә, чәјо ижән ә зәһриморә ишорә нојдә - )))

-Һәни бочи вотејдәш, “јолә зоә” быәни! Бәтынән “ведрә еһаштејдә”. Һәлә бәмы бывотһа, “шымә незә һырдәнон” һәммәј бы мәрифәтәдән, ја чәвон дыләдә чокә гылонән һестин?

-Һани, фырсәт егыније бә деғыжи даст, есә бој тов бијә бычыми тымбытырахи! Зә, нәнәмардәј зоә, ты гуш быдә бы гәпи охој.

-Ымән бәшты кәкули пишкәш! Бывот.

- Чымы бәј нывыштә ҹәвоб: “Чымы Билә, 2-3 гылә јолә сәһв һесте ышты нывыштә бы гәдә вәсләдә. Әвони бынывыштым ијо, ја ыштән тәһлил бәкаш боштә, ошко бәкаш?” Әмма ҹәвоб номәј быми.

-Аз чич кардәниним, бәмы әј бывот.

- Вотејдәм, бәлкәм гыләј нәсјәт быдәмон быми. Јәне, сыфтәш ыме ки, мадәм әмә толышимон, һәмән нығо доәнинимон ыштә толышәти, чыми коврә милләткорәти бејдә? Ијән чокнә бејдә ки, шәһрвандәти (вәтәндошәти) номи жијәдә тыркә милләткорәти бә ко шејдә Озорбојҹонәдә, әмма толыш ыштәни бә јод варденҹән, бејдә “хыхә”? Ијән: Тырк, ермәни, урус ыштә милли довләти нығо дој-дој бә сипијә руж беше зынәбу, толыш ыштә кијәти бә јол вардеәдә, чыми чокнә зијоныш бәзне бе бә кали одәмон ов-авлоди? Ым че толыши ҹинојәте ја толыши милләт һисоб ныкардә һукмәти ҹинојәт?

-Һежо ыштә ын нывыштәјон әвғандим боәј, һәни мыны бочије? Ышты вотәј чиче, пијејдә аз дәкандым ышты ә “незә һырдәни”?

-Зә, һа деғыжа, ым ышты нәзәрәдә гәтә “һырдән” није, ҹоје. Ә гыләјни жыго хыјә кардәше ки, һәни сәдошән бешејдәни!

-Әв ныбо, лап јавә! Әв быәбәј, әвотим гыләј јолә мерде, ном-сандыш һесте. Мадәм ки нуперәсе, чымы деәј чы ком быәнине? Быдә быжијы боштә.

-Вај дәдәм вај, нәнәм вај! Чокнә бывотым ки, ты бој бә Хыдо һәхи ро! Зә, вејән нуперәс нихо! Лозимым зынәнәбәј, нәвотим бәты.

-Жәгобу, чәмә орандыжон вотәјнә, “номир бывот”!

-Һежо аз бәчәј горәнә чәј номи вотејдәним ки, ты бәлкәм гыләј сәломәтә вырә огәте бәјку!

-Ым ныбејәни! Лап ҹиклиҹәконе һәнәк кардејдәш демы!

-Зә, аз аз нәбим, гирәм зынәмнәбәј ки, ты зынејдәш чики һәхәдә сыхан шејдә!

-Бывотәмон, лап зынејдәм, чич быбу ки? Ты бәты нывыштә быә номә бомы һандејдәш, ым гыләј гыно! Мыни умуж кардејдәш бә шымә дыкәси мијонәдә быә гәп-гәләжи, ым дыминә гыно! Чокиш ыме, ты бывот бәј ки, гирәм һәғиғәтән ҹәвоб сәј фикәдәбу, быдә бәчымы ыштәни бывғанды ыштә парсон, азән чәјо фикир бәкам, ҹәвоб быдәм бәј ја не? Охо бәмы әвотнин ки, чыконҹо хәбәм гәтә шымә ыштә арәдә нывыштә номә мәзмунику? Әвотнин ки, чокнә бејдә ки, аз сини бы вахтәдә мышғолим де ҹо кәсон номә һанде? Ыштән бынә ыштә вәдә ыштә кыло, гыләј фикир быкәни!

-Аз бәболәжә мандәм дыглә отәши мијонәдә! Зә, аз ыштән бәты вотејдәмәни, ијо чич һесте ки?

-Лап бывотәмон ки, ымијән сәрәсәјмон! Охо әв гыләј ҹывоне, бәлкәм һежо бәј зуш вышкејдә, ағылыш бәј рәсејдә, бәс бәмә чич быә? Ижән ыштә парсоныш вығандәбәј бәмы, әби ҹо мәсәлә! Аз де мәрифәти әдәјм чәј ҹәвоби, руфышән рынҹи нәби! Ты чок-чоки фик быкә, һәхманд ниш, ајбе!

-Ај шинә Хыдо, аз чич быкәм дасти чәмә толышон хосјәти! Мәҹбур кардејдәш ки, һарчи окәм бывотым бәты. Зә, ымон парс нине, әј пијејдәше пејарыш быкә бәмы, азән вотыме бәј ки, ым мывзу бы парсон ҹәвоб ни. Жыго бәбе ки, аз бынывыштым бәј, чәј рај бызным, чәјо ты бынывышти?

-Ым бәбе лап чок!

-Нывыштыме: “Шинә “һырдән”! Хаһиш бәкам Амјәзоку, быдә әв ҹәвоб быдә бәшты (һәмән бәчымы) парсон, азән бәном чәј ҹәвоби Сајтәдә. Чокнә бәбе?”

-Ҹәвобыш чич бе?

- Розије.

-Бәболыш бәшты гиј, быросын бәј чымы ын ҹәвобон:

1 парс: “Ермәнијон де толышон есә чокин ки, Амјәзо чәвон дивони чо гәтејдә”?

Чок-чоки баһанд чымы нывыштәјон, чымы Билә! Чымы дивон гәтәкәс ермәнијон нин әјо, чәвон “һамсијонин”. Ыми рост нывыштејдәш ки, “Ермәнијон де толышон есә чокин”. Әмма јодо бемәкә ки, әмә “халә-халоне” һәнәк кардејдәнимон ки, бывотәмон “фылонкәс чоке дејәмә, фисонкәс јавәје”. Чәмә ко сијоси које, мәғсәдышән чәмә хәлғи мәнофе, мәрағи чәш кардеј, бәвон мывофиғ һәрәкәт кардеје. Әве әмә һаканә лап бә “дејәмә чок быәкәсонән” роснијәнинимон ки, әвом мәзынән толышон, чәмәнән хәбәмон һесте ки, го чики һијәдәј! Ермәни сајтон баһандош, бәвиндеш ки, чәвон вејни сәрәсә ыми. Чәмә бәло бәвәдәј ки, дынјо һәмә хәлғон сәрәсынән, чәмә кали толышон ја гырдычып сәнибәрәсен, јаанки сәрәсе әпинишоне! Чокиш ыме, ты боштә мыәјјән быкә ки, бы дыглә дастә толыши кон гылә аидијоты һесте?!

2 парс: “Ла илаһә илләллаһ вотә ијән бәј әмәл кардәкәс ки бејдә быбу, лап ермәнијән быбо, чымы бывәје. Әнҹәх ки, че толышон дустәти кардә ермәнијон нәинки лаилаһәилләллаһ вотејдәнин, вотәкәсијән бә бәрк омандо, инсон һисоб кардејдәнин. Милләткорәтику (тырк, урус, толыш, ермәни и.ҹ. кәс быбу, фәрғыш ни) һички хәјыш виндәни. Чәвонку ән веј зијон виндәкәсонән һежо чәвон ыштән ов-авлод, тум-тојфә ијән чәвон гырдо-кәноје”.

Мадәм ки, чы парси охојәдән ә зәһриморә ишорә һесте, мәҹбурим тикәј һырд быкәм әј бә ды-се вырә, де тәфсилоти ҹәвоб быдәм бәчәвон һар гыләјни:

а) “Ла илаһә илләллаһ вотә ијән бәј әмәл кардәкәс ки бејдә быбу, лап ермәнијән быбо, чымы бывәје”...

Сәһвәдәш, чымы Билә! Әввәлән, ты чыконҹо зынејдәш ки, “че толышон дустәти кардә ермәнијон лаилаһәилләллаһ вотејдәнин”? Һанәдә виндә? Бәшты нәзә быросным ки, Тыркијәдә чанса һәзо ермәни һесте ки, мысылмонин һәммәј!

Дыминәни, де “Лаилаһәилләллаһ” воте одәмон “бывә” бе огәтәмон бә кәно, һич ныбо “дуст” быәбәјн дејәнды, есә мысылмони һич дардыш нәманди дынјо димәдә! Ты ныштәш Толыши банди кәмәдә, тикәј чок-чоки фик быдә бәштә гырдо-кәно, буни чичон кардејдән дејәнды ышты “мысылмонә бывон”? Дијәро мәшәмон, веј мәтләбон окардеј пијејдәмни, бәгәм Суријәдә ијәнды ғыр кардәкәсон һәммәј мысылмон нин?

Жыго мәлум бејдә ки, ты ја һәғиғәтән әмәни бә даст дәнојдәш, лап сәрости, кәжәлә пор дәжәнејдәш бәчәмә сәј, јаанки бехәбәш дынјо коонку! Есә ты быши, ја даст пегәт ыштәсә јолон бә ләғ нојку, јаанки тикәј вахт сәрф быкә, камиши умут чы фанијә дынјо коон, чәјо бынывышт ыштә нәзәри, бынә бә мәјдон!

б) “Әнҹәх ки, че толышон дустәти кардә ермәнијон нәинки лаилаһәилләллаһ вотејдәнин, вотәкәсијән бә бәрк омандо, инсон һисоб кардејдәнин”.

Чәмә Бәфа маму вотәјнә, есә зынәме, бочи бәмејдәш! Аз һички гәрдәни, һәвари кәше фикәдә ним. Интаси боты бәболим омејдә. Чумчыко сыфтә бино кардејдәш де “Лаилаһәилләллаһ”, чәвон гыно кардејдәш Хыдо вәдә! Бә гыләј хәлғи һәммәјәво жәго вотәкәсику инкир-минкир бәпарсе ки, “ты чыконҹо зынејдәбиш ки, 10 милјон ермәни һәммәј жәгоје”?

Ышты дыминә гыноән әве ки, ышты гырдо-кәно һәзо-һәзо тырк “Лаилаһәилләллаһ” воте-воте, толыши һич одәми вырәдән нојдәни, ты ыштә дијо омејдәш бә рәјони мәркәз, һежо ышты зәминәдә, ышты зәмини нуни һарде-һарде, чәј зәһләш шејдә ыштыку! Һәзо-һәзо толышән һич ыштә гәви окардејдәни, гыләј “һышкә ҹәвобән” дојдәни бәј (ја тарсејдә, јаанки “һәјбәт” зынејдә боштә!). Аз бәты вотеј пијејдәмни ки, тырки зәһлә бышу! Ыштән бәзнеш! Чымы вотәј әве ки, ҹывониш, гыно мәкә Хыдо вәдә! Әһлихыбирә быби, Хыдотәрәфә фикир быкә, шәр мәғанд бә ҹо хәлғи!

в) “Милләткорәтику (тырк, урус, толыш, ермәни и.ҹ. кәс быбу, фәрғыш ни) һички хәјыш виндәни. Чәвонку ән веј зијон виндәкәсонән һежо чәвон ыштән ов-авлод, тум-тојфә ијән чәвон гырдо-кәноје”.

Чымы Билә! Жыго гыләј мыдрикә кәлом һесте: “Вәтәндусти” (вәтәнпәрвәри) пијејдәше ыштә хәлғ, әмма бә ҹо хәлғонән меһиббәтыш, һурмәтыш һесте! Әмма милләткори гуја пијејдәше әнҹәх ыштә хәлғ, нифрәт кардејдә бә ҹо хәлғон һәммәј, бо винде чәшыш ни әвони!

Әве, “милләткорәти” ышты вотә мәноәдә нохәшије, мәрәзе! Одәм бәпе “милләтәпи”, “милләтдуст” быбу, милләткор ныбу!

Есә бој дијәкәмон, бунәмон әмә чичымон пијејдә? Чымы пијо нывыштәјку мәлуме ки, милләткорәти чәмә ко ни! Чәмә пијәј әве ки, толышән ыштә вырәј быгәты дынјо хәлғон арәдә, ыштә һәхи быстәны, сојб бешу бәштә зәмини, зывони, тарыхи, мәдәнијәти, мусиғи, фолклори, адәт-әнәнон и.ҹ. Ыми орзу кардә һар гылә толыши бәпе дылисыхт быпијыше ыштә хәлғ, јәне милләтәпи быбу! Ымијән бывотым ки, чәмә нывыштәјон һич гыләјнијәдә винде әзыниш чы фикри әкси: әмә, - аз Толыши роәдә мыборизә бардәкәсон нәзәрәдә гәтејдәм, - де ын рој шејдәмон, дешты вотә “Лаилаһәилләллаһ” рој шејдәмон! Интаси бәмә чочин омә чиј ыме ки, ыми винде-винде, зыне-зыне, ҹо кәс не, һежо чәмә кали толышон һәхи нојдән, дәчыкејдән че ноһәхи, һәтто әмәни иттиһомән кардејдән кујә милләткорәтијәдә! Чиче, “Лаилаһәилләллаһ” воте бәпештән, бә иглә Хыдо бејәт варде бәпештән, имонсојб бе бәпештән толышон һәхи ҹо карде зынејдәнин ноһәхику! Чичышон дәсујә бәшмә чәшон, дечишон андујә шымә чәшон ки, винде зынејдәнишон ым ошкоә һәғиғәти? Жыго чокә имонсојбишон, бышән умутән Ислами тарыхи, чок-чоки дијә быкән, бунән чәмә мыборәкә Пејғәмбәр (сәәс) ја чәмә покә Имомон Хыдо һәхи роәдә бә ҹанг бешеәдә һич фикир кардејдәбин ки, чымику гыләј зијон боме ја нибоме бочәвон “ов-авлоди, гырдо кәно”? Ки бәпијеше ки, зијон бо бәчәј незә одәмон ја бә ҹо гыләј одәми? Һич гылә Хыдобызыни әпинише ым! Әмма әјо ки сыхан шејдә Хыдо һәхи барәдә, че һар гылә жыго мыборизә чәтинишән бәбе, гонишән бәбе, лап бы роәдә шәһид быәкәсонән бәбен, бә ҹиһод бешәкәсонән бәбен (быәнинин!)! Шымә чокнә мысылмонишон ки, Хыдо роәдә ҹиһоди ғәбул кардејдәнишон? Ја, шымә нывыштәјонку жыго мәлум бејдә ки, шымә Хыдо роәдә ҹиһодәдә шәһид быәкәсон боштә (ја бочәвон ов-авлоди) “зијон” һисоб кардејдәшон?    

Аз һәлә веј нывыште бәзнем бы мывзујәдә. Интаси пијејдәме ки, ты ја бәнә ты чандә кәс ҹо толышә ҹывонон, ыштән быныштән, чок-чоки но-пегәт быкән, чәјо жәго сыханон быкән, бынывыштән (һәлә ышты ләғләғә карде нојдәм бә и кәно)! Милләти еғволи бә ләғләғә омәгордынән, чымы Билә!