FЫРОНИ ТЭФСИР

ҒЫРОНИ ТӘФСИР

Ајәтулла Mоһсен Гәраәти 

ИМИНӘ ҸУЗ

Сурә “Һәмд”и  симо

 

Сыфтәш ијој :   1_ ҒЫРОНИ ТӘФСИР_ИМИНӘ ҸУЗ_l

                   2_ ҒЫРОНИ ТӘФСИР_ИМИНӘ ҸУЗ_2

                   3_ ҒЫРОНИ ТӘФСИР_ИМИНӘ ҸУЗ_3

 

4. ﴿مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ﴾

“Ҹәзо ружи молике” (1:4)

Нохтон

◘Аллаһи моликәти һәғиғије. Чы моликәти һестыше әһотә ијән сәлтәнәт. Етибари моликијәтәдә есә бој ни һәғиғијә сәлтәнәт ијән бәвәдә мәһдуде че молики сәлтәнәт.

◘Аллаһ бә һарчи һар зәмон һәғиғи молик быбујән, Чәј моликијәт гыләј ҹо ҹилвә сәјдә ғыјомәтәдә.

–Һәмон ружи зуј гынејдән һәмә воситон ијән сәбәбон.

–Песијејдән һәмә незәти ијән авлодәти пебемонон.

–Сәмәрә бејдәни тәнхоку, фәрзәндонку.

–Əн незә одәмонән бефојдә бејдән.

–Зывон узрхаһи карде зынејдәни, шын оҹиз бејдә тәдбир виндејро. Ихтијори сојб Аллаһи лутфе әнҹәх хылоси ро һәмон ружи.

◘Сыхан “дин” око доә быә ҹо-ҹо мәнонәдә:

a) Сәмавијә ғанунон мәҹму;

б) Əмәл ијән итоәт;

в) Һисоб ијән ҹәзо.

◘Сыхан “Јәвмид-дин” Ғыронәдә ишорәје бә мыкофоти ијән ҹәзо руж быә ғыјомәти ружи. Ғыронәдә һандејдәмон: “Бәпарсен ки, кејнәје ғыјомәти руж”? Ғырон жыго едаштејдә һәмон ружи: “Һа пејғәмбәра (с), зынејдәниш ки кон руже дини руж? Жәго гыләј руж ки, һички әрәсни бә һички доди. Һәмон ружи һыкм мәхсусе әнҹәх бә Аллаһи”.

◘“Малики јәвмид-дин” че чәшнави ијән торсыније гыләј ҹуре. Әмма де ын ҹумлә бә иҹо, ҹумлә “әр-рәһмонир-рәһими” око дојку мәлум бејдә ки, мыжди ијән торсыније јанбәјан быәнинин. Чокнә ки, жыго һамјә бејдә ҹо гыләј шәрифә ајәдә: “Ја Мәһәммәд, хәбә быдә бәчымы бәндон ки, Аз һәғиғәтән әбахш ијән рәһмәкәм. Ејни зәмонәдә, чымы әзобән веј шиддәтинә гыләј әзобе”. Жыго һамјә бејдә ҹо гыләј ајәдә: “Гынон бахшә, тобон ғәбул кардә, ҹәзош шиддәтин, кәрәмыш есә бој јолә Аллаһ...”.

◘Ғырони иминә сурәдә гәп жә бејдә Аллаһи молик (һаким, ихтијорсојб) бејку: “Малики-јәвмид-дин”. Ғырон ижән бә һәмон мәсәлә пехәвије-пехәвије сә бејдә: “Мәликин-нас”, јәне “хәлғи молик, ихтијорсојбе”.

Чәшнавијон

1. Аллаһ ҹо-ҹо нәзәроно лојиғе бә ибодәти. Әмә һәмд-сәно кардәнинимон Бәј. Бәчәј затәдә ијән сыфәтонәдә быә камиләтијон горәнә, еһсани ијән тәрбијә горәнә, Бәчәј рәһми ијән лутфи быә уму ијән интизори, ғудрәт ијән һәјбәти горәнә зәрурије ибодәт кардеј.

2. Ғыјомәт Чәј Рәбб бе гыләј вирискије.

3. Ғыјомәт Аллаһи мәрһәмәтон гыләј ҹилвәје.

 

5. ﴿ايَّاكَ نَعْـبُدُ وَ اِيَّاكَ نَسْـتَعينُ﴾

“Иглә бәты пәрәстиш кардејдәмон ијән иглә Ыштыку комәгымон пијејдә” (1:5)

Нохтон

◘Инсон де ағыли һыкми ғәбул кардәнине бә Аллаһи бәндәти. Әмә – инсонон камиләти ашығимон. Чәмә еһтијоҹымон һесте бә тәрбијә ијән овҹи. Аллаһ есә бој һәмә камиләтијон мәҹму, һестемонә аләми Рәббе. Гирәм чәмә еһтијоҹымон һестебу бә меһр-меһиббәти, Әв рәһмон ијән рәһиме. Әв чә ружи ихтијорсојб ијән чәј молике. Бә ҹо кәси дим гәте бәбе де жыго гыләј еһтијоҹи?! Ағыл һыкм кардејдә ки, иглә Бәј пәрәстиш кардәнин ијән Чәјку комәг пијәнинимон. Инсон бәндә быәнин ни бәштә нәфси, бә ғызыли ијән нығә.

Нымож вотә шәхс жыбызын һәмә аллаһпәрәстон нымојәндә ғысмәдә вотејдә: “Пәрвәрдигора, иглә аз не, әмә һәммәј мыһтоҹимон Бәшты лутфи”.

Пәрвәрдигора! Чымы ниме сывој Ты һич ким. “(“Ијјакә”) Ышты есә бој веје бәнә бәмы бәндон. Ышты ғуле һәмә һестемони аләм”. “Осмононәдә ијән зәминисә чич һестебу, Ышты бәндәје, ғуле”.

◘Ҹумлә “Нə’буду” бә ныможи ҹәми шикләдә воте ијән һәмә мысылмонон быјә ијән иглә ријәдә бе ишорәје.

◘Мәнәви ростбемони мәрһәлон: Сәна, рабитә ијән чәј думо быә дыво. Әве сәна че сурә “Һәмд”и вәсәје. Пешынә ајә рабитә, чәј думо омә ајә есә бој дыво бә нав окырнејдә.

◘Де һәғиғи мәһбуби соһбәт шине вотәјнә, тикрор кардә быә кәлимә “ијјакә”.

Чәшнавијон 

1.Сыфтә бә Аллаһи бәндәти карде, чәјоән Чәјку пије бәбе: “Нә’буду нәстә’ин”.

2. Че ҹо кәсон не, иглә Аллаһи навәдә бәндәти карде лозиме: “Ијјакә”.

3. Бә тәбиәти һаким быә ғанунон моһтәрәмин. Әмма Аллаһи иродә һаким, тәбиәти ғанунон есә бој мәһкумин (Әмә истифодә кардејдәмон сәбәб ијән воситонку. Әмма зынејдәмон ки, Аллаһи дастәдән әсл сәбәб ијән воситон). Әве әмә комәгымон пијејдә иглә Аллаһику: “Ијјакә нәстә’ин”.   

4. Ибодәти инсон ыштән бә вырә быросноән, бы коәдә еһтијоҹине бә Аллаһи комәги: “Вә ма кунна линәһтәдијә ләв ла ән һәданалла”.

5. Әмә ки ән јолә лутфи виндејдәмон Аллаһику, әве ән веј ғат бејдәмон Чәј навәдә: “Әр-рәһманир-рәһим, ијјакә нә’буду”.

6. “Ијјакә нә’буду” ијән “ијјакә нәстә’ин” нә ҹәбре, нәән тәфвиз. Јәне, сыхан шејдә мәҹбуријәт ијән ыштәнбәсәтику кәно быә гыләј һолику. “Нә’буду” ҹумләку мәлум бејдә ки, әмә ихтијорсојбимон. Ҹумлә “Нәстә’ин” есә бој нишо дојдә чәмә еһтијоҹин бе. Жыгонә, инсон мәҹбур ни, еһтијоҹине.

7. Ибодәт че Аллаһику комәг пије вәсә ијән воситәје. Сыфтә ибодәт карде, чәјоән даст окарде лозиме. “Ијјакә нә’буду вә ијјакә нәстә’ин”.

8. Бә товһиди ијән хыдопәрәстәти иминә гәм Аллаһи ијән Чәј сыфәтон зынеје: “Рәббил-аләмин, әр-рәһманир-рәһим, малики јәвмиддин, ијјакә нә’буду” кәлимон одәми таныш кардејдән де Аллаһи сыфәтон.

9. Дыво ијән пәрәстиши ғајдон гыләјни ыме ки, инсон ыштәни јол нызны вә рук быбу Аллаһи һузурәдә.

10. Ибодәти стимулон гыләјни бә мәади, јәне мардејку бәпештә жимони дығғәте.

 

 

Идомәш һесте

Тырки зывоно пегордынијәкәс – Фәхрәддин Әбосзодә

 

Мәнбә : IRAN Azeri Radio