FЫРОНИ ТЭФСИР

ҒЫРОНИ ТӘФСИР

 Ајәтулла Mоһсен Гәраәти

ИМИНӘ ҸУЗ

Сурә “Һәмд”и  симо

 Сыфтәш ијој - ҒЫРОНИ ТӘФСИР_ИМИНӘ ҸУЗ

بِسْمِ اللهِ الرَّحْـمنِ الرَّحـيمِ

“Де Рәһмон ијән Рәһимә Аллаһи номи” 1:1

Нохтон

            Жыго гыләј адәт һесте дынјо хәлғон арәдә ки, де ғурбинә ијән пијәјнә јолон номи бино быкән бә мыһумә ијән ержинә коон. Жыго гыләј вәсә сәбәб һисоб кардә бејдә че кој речин-речини, де хәј-бәрәкәти, ованди бә сә оме. Жыләвонон әмәл кардејдән һәм бә ростә, һәмән бә чәшпушнә етиғодон. Комонсә бо комәги даст дыроз кардејдән бә бытон ијән золымә һакимон, комонсән бә Аллаһи ијән Бәчәј мығәддәсон. Бә јод бијәмон ки, Хандәхи ҹангәдә Пејғәмбәри (сәәс) жәше иминә дысәри.

            Илаһи китоби мығәддимә “Бисмиллаһир-рәһмонир-рәһим”е. “Бисмилла” иглә Ғырони не, һәмә илаһи китобон вәсәдә быә. Һәмә пејғәмбәрон де “Бисмилла” бино кардәшоне бәштә коон. Һәзрәт Нуһи гәми офоти вахти бә ҹындоә далғон чанг егынеәдә, Нуһи вотыше бәштә һәмрон: “Аспо быбән, чы гәми һәрәкәт ијән чәј манде де Аллаһи номије”. Һәзрәт Сулејман Сәба мәләки (женә һәким) бә имон сәдо кардә вахти де “бисмиллaһир-рəһмaнир-рəһим”и бино кардыше ыштә дәвәтномә.

            Һәзрәт Әли (ә) һамјәше: “Бисмилла” че коон мојә, әј тәрг карде есә бој беовандәтије. Һәзрәти вотыше бә гыләј “бисмилла” нывыштә мерди: “Әј ғәшәнг-ғәшәнги бынывышт”.

            Һәмә коон бәнав “бисмилла” воте асбардә быә. Һарде ијән һыте, һанде ијән нывыште бино ныкардә, аспо ныбыә ијән бә ро бенышә”бисмилла” воте мәслоһате.  Һәтто, “бисмилла” нывотә обырнијә быә һәјвони гужд һәром һисоб бејдә. Жыго виндә бејдә ки, бә иглә Хыдо итоәт кардә инсонон хорәкән илаһи рангәдә быәнине.

            Һәдисәдә һандејдәмон: “Һәтто гыләј бејт шер нывыштеәдән јодо бемәкә “бисмилла””. Бә корпә әғыли иминә кәрә “бисмилла” омутә шәхси мыкофоти һәхәдә рәвојәт һесте.

            Парс: Бочи һәмә коон бәнав “бисмилла” воте асбардә быә?

 Ҹәвоб: “Бисмилла” че мысылмонәти символе. Мысылмони һар гылә коәдә илаһи ранг быәнине. Чокнә ки һар гылә мыәссисә истеһсал кардә мәһсули ыштә нышоныш һесте, жәгоән мысылмонәти әломәтыш һесте. Ым нышон һәм зынгыри, һәмән кулли бәзне бе. Мәсәлән, гыләј мыәссисә бәштә истеһсал кардә ғабон һәммәј, чәвон дыждәти-гәдәлијәтику вәбастә ныбә, нышон бәзне жәј. Че довләти идорон сәпе ежәнә быә, довләти мәмурон мизисә ноә быә, бә довләти аид гәмијон барзә гыләј нохтәдә далғә жә бојдәғон мисал нишо дој бәбе.

            Парс: “Бисмиллaһир-Рəһмaнир-Рəһим” мыстәғилә ајәјебу?

Ҹәвоб: Бә ҹо фигһи рәһбәронку са сор бәнав бә ко дәгынијә, Хыдо роәдә бә шәһодәт рәсә, Ғыронәдә покәтиш јод кардә быә Әһли-Бејти (ә) етиғоди горәнә, “бисмиллaһир-рəһмaнир-рəһим” бә Ғырон дахил быә мыстәғилә ајәје. Фәхр Рази ыштә тәфсирәдә шонзә гылә дәлил вардејдә бә “бисмилла” сурә тәркиб бе һәхәдә. Алусијән жыго гыләј етиғодәдәј. Әһмәди “Муснәд”әдә сурә тәркиб һисоб кардә быә “бисмилла”.“Бисмилла” сурә һисоб ныкардә јаанки ныможәдә әј тәрг кардәкәсон бә етирози сәбәб быән. Һакими “Мустәдрәк”әдә жыго вотә бејдә: “Ружи Мавјә ныможәдә нывотыше “бисмилла”. Хәлғи етироз кардыше бәј, вотыше: “Дыздије ајә, ја јодо бекарде”?

            Мәсум имомон исрор кардәшоне ки, ныможәдә “бисмилла” барзо вотә быбу. Имом Багир (ә) ныможәдә “бисмилла” нывотәкәсон һәхәдә жыго һамјәше: “Дыздишоне Ғырони ән башә ајә”. Че Бејһәги “Синән”әдә жыго вотә бејдә гыләј һәдисәдә: “Бочи кали кәсон сурәо һисоб кардејдәнин “бисмилла”?”

            Шәһид Мутәһһәри сурә “Һәмд”и тәфсирәдә Ибн Әбоси, Асими, Кәсајини, Ибн Умәри, Ибн Зубејри, Әтаи, Тавуси, Фәхр Рази, Сујутуни едаштејдә “бисмилла” сурәо һисоб кардәкәсон ғәзинә.

            “Тәфсири-Ғуртәби”јәдә имом Садигику (ә) жыго нәғл кардә бејдә: “Че сурон тоҹе “бисмилла””. Иглә сурә “Бәроәти” (“Тобә”) вәсәдә “бисмилла” омәни. Бә Һәзрәт Әли (ә) һамје әсосән, чыми сәбәб кофирон ијән мушриконку дим гордыније әмр кардә сурә “Бәроәт”и де мәрһәмәти пур кәлимә “бисмилла” ујғун номеје. 

Че “Бисмилла” симо:

            1. “Бисмилла” илаһи ранги нишоәдә, товһид ҹәһәти нышоне. Имом Риза (ә) һамјәше: ““Бисмилла” одәми бәштә Аллаһи бәндә нышони жәје”.

            2. “Бисмиллa” товһиди рәмзе. Чы номи әвәзи ҹо номи кәше куфри рәмз һисоб бејдә. “Аллаһ”и номи де ҹо номон и гәте есә бој ширки әломәте. Нә де Аллаһи номи јанбәјан, нәәнки Чәј номи вырәдә ҹо ном мәгәтәмон. Аллаһи иглә зат не, номышән беханбозе.

            3. “Бисмиллa” идомә рəмзе. Чумчыко Аллаһи рангәдә ныбыә һар чиј фаније.

            4. “Бисмиллa” бә Aллaһи eшғ ијән Бәј тәвәккули рәмзе. Бә Рəһмaн ијән Рəһим быә кәси пијәј нишо быдәмон, ыштә кој де пани бә Хыдо бино быкәмон. Чәј номи кәше, Чәј мәрһәмәти ҹәлб бе сәбәбе.

            5. “Бисмиллa” тəкəббурику дијәро бе ијән бә илаһи дәрго ыштә оҹизәти изһор карде рәмзе.

            6. “Бисмиллa” бəндəти роәдә иминә гәме.

            7. “Бисмиллa” шәјтони вите сәбәбе. Бә Хыдо незә одәми шәјтони тәсирыш әбыни.

            8. “Бисмиллa” че коон покәти ијән ыштәни сығoртә карде сəбəбе.

            9. “Бисмиллa” Aллaһи зикре. Јəне “бисмиллa” вотәкəс Хыдо јодо беныкарде бәјон кардејдә.

            10. “Бисмиллa” инсони мəғсəди ошко кардејдә. Инсон де “бисмиллa” воте изһор кардејдә ки, Пәрвәрдигор, һәдәфым хәлғ, золымә һакимон, соәнәвон, һәвәсон нин, иглә Тыниш!

            11. Имим Ризa (ə) һамјәше: ““Бисмиллa” бә исми-əзəми чәши сијо бәчәј сипи нез бејсә незе.”

Чәшнавијон:

            1. Че сурә вәсәдә кәлимә “бисмиллaһир-рəһмaнир-рəһим” бә сурәдә быә мәтләбон һәхи ијән мәрһәмәти сојби тәрәфо нозил бе рәмзе.

            2. Китоби де “бисмиллaһир-рəһмaнир-рəһими” бино бе нишо дојдә ки, һидојәт, ростә ро де иглә бә Хыдо дим гәте бә мәјдон бешејдә.

            3. Хыдо ыштә бəндон, бəндон есә бој дештә мə’будон бә гәп бино кардејдән де “бисмиллa”.

            4. Aллaһи мəрһəмəтән бәнә Чәј зати әбәди ијән золе.

            5. Aллaһи мəрһəмəти ҹо-ҹо фoрмонәдә бəјон бе чәј исрори нышонәје.

            6. Илaһи китоби де “Рəһмон ијән Рəһим” кəлимон обе бә Ғырони илaһи мəрһəмəт ҹилвə бе ишорə бәзне бе. Чокнә ки, офәјемони ыштән ијән пејғәмбәри вығандә бе (бe’сəт) Аллаһи лутф ијән мәрһәмәти ҹилвәје.

Идомәш һесте

Тырки зывоно пегордынијәкәс – Фәхрәддин Әбосзодә

 

 Мәнбә : IRAN Azeri Radio