ВОАХОР

ВОАХОР

ГӘВЧӘРӘЗ

            Ымруж чәмә жијә мәһоләдә воа воәј. Интаси воа һәлә зәмини димисә ғәрор ныгәтә, вош дәманде бо воје. Нәтиҹәдә, тикәј дәныварде, воа шијә бе, овәјзи пегәтыше мәһол. Бешим дә дашт, бәнем һич нынги шодој вырәш ни. Бәчымы јод омәј “воахор”.

... Ым че гыләј воши номе; пози охојәдә, зымыстонәвәдә војдә. Мәношән ыме ки, “воа һардејдә”.

Камиши нәвәјм ҹадәдә ыштән-бәштә, фикир-хыјолым карде дынјо гардыши барәдә. Амјәзо омәј беше...

-Чиче ижән, Амјәзо, һардә ғыбонә гужд, ҹоны таспә, бешәш бә ҹадә бы сардә һәвоәдә?

-Һа, хосә Амјәзо, лап чәј вырәдә воте! Ғыбонә гужди һарде бәбештә одәм гырд де ҹо нәзәрон дијә кардејдә бә дынјо коон. Әве, бешим бә тәмизә һәво ки, ҹәм быкәм ыштә фикирон бә иврә, һали быбум дынјо коонку, бызным коми огәтым, комику дәчыкым...

-Мәсәлән? Бә гыләј ғәрор оме зынәјш?

-Омәјм, бәле! Мәсәлән, пегәтәмон һежо ын воа де воши! Виндејдәш, чокнә ын вош һардејдә воа?

-Һа, чич быбу чән?

-Одәмонән бәнә бы воши ғәзинә һардејдән ијәнды.

-Конҹо виндә быә ки, одәм бәһә одәми? 

-Дарди јолијән һежо бымәдәј ки, әмә дештә чәшон винде зынејдәнимон веј чијон. Бәзнеш воте ки, “ыми виндеј жәгоән чәтинә ко ни ки! Анә ҹангон бејдән, одәмон бәнә мужонә ғыр бејдән бәвонәдә. Һәлә ым быманды бә и кәно, чәмә чәши вәдә һаруж чанә одәмон жәјдән ијәнды кыштејдән, ғәзо бејдә, машинонәдә, ыштәнәпәронәдә ғыр бејдән чандә одәмон. Ымон камин бәгәм”?  Ростән бәвотеш. Әмма ыврәшән һесте ки, ымон һәммәј чәши вәдә быә чијонин. Мәхлоғи ғыр кардә, бә одәмон охој бешә чијон јолә гылон винде зынејдәнимон әмә. Бывиндомонән, веј вахти папе бејдәнимон бәвон, чәвон еһдәбәри шејдәнимон. Бәмә жыго омејдә ки, хәто әбыни жыго чијонку...

-Чичи нәзәрәдә гәтејдәш, бывот, быдә азән сәрәсым жычиј...

-Бә одәмон, һәтто јол-јолә хәлғон охој бешә чијон јолә гылә вотвоже, ғыр-быре! Ым жыго гыләј чије ки, дыләтоно де фатхәши, гәдә-гәдә кошејдә одәмон, чәјоән хәлғи, бешејдә бәчәвон охој. Чыми нәтиҹәје ки, һаканә мандејдәш де одәми бә гәп, жыго зынејдәш ки, нормал гыләј бәндәје. Әмма әв ыштә гәви окарденҹән, мәлум бејдә ки, дыләш пуче бәнә визе, кандуле...

-Мәвужи, гәдә-гәдә сәрәсејдәм чуне бардејдәш мыни... Чумчыко ғәрәјз толыши ышты ҹо дарды ни. Чич бывотош, рә-ди сыхани бәгордынеш бәваш толыши сәпе. Бывот, тәјкә ыштә дыли...

-Ыштән чок виндејдәш ки, дынјо ғәзән гылејдә бәнә толыши тыршинә аши. Чамчәбәдастонән кин, тәғрибән мәлуме. Бочи жыго чадојдән ын ғәзәни, әвән јолә сыр ни бо зынәкәсон. Һар гылә хәлғ есә бә даст-почәје боштә, бә һәрәкәте ки, жычиј бекә бә мәјдон. Чәмәкијонән ыштә кијә сәној, ыштә ғәзәни отәшисә ној әвәзи, чангышон дәғандә бә ијәнды, шәв-руж бәнә воахорә воши кошејдән хәлғи. Сә бешәкәсән, дасто ко омәкәсән, бә һичи вәҹ номәкәсән, сәводинән, бесәводән, чич бывотым, һәммәј гынијән бәјәнды бәнә бә тыршинә аши!

-Ышты һәхәдә жычиј вотәкәс быә ки?

-Ыштән зынејдәш, дард чымы ыштә дард ни ки! Аз веј вахте пемужијәм бә жыго чијон, һич ҹымән дојдәним. Дард хәлғи дарде!

-Мылхәс?

-Тожә дыглә мывзу есә дәбисәј. Гыләјни әве ки, боксили (гуја), ымружнә ружи Толыши мыстәғилә довләти тәләб кардәкәсон һәммәј, “блеф” омејдән бә мәхлоғи!

Есә бој деты бә иҹо изоһ быкәмон ын “блефи” мәно. Чок зынејдәш ки, “блеф” ә одәм омејдә ки, гыләј тамәш бејдә. Јәне, чикикусә берохне пијејдәше жычиј. Мәсәлән, ғумарәдә дастәдә һич јолә хол ныбәкәс ғәсдонә јолә мәбләғон шодојдә бә мијон, мандәјонән фикир кардејдән ки, мәвужи, јолә хол һесте чәј дастәдә, әве “пас” бејдән. Ә хонәхоән пегәтејдә бәнги пулон.

Есә ты бывот бәмы, ај чымы Амјәзо, бәлкәм әмә жәго гыләј тамәдәмон, жәго воте-воте пијејдәмоне жычиј “бекырнәмон” боштә?  Охо әмә нә бә һички нез шејдәнимон, нәән һичкику жычиј тәләб (хаһиш) кардејдәнимон. Ја бәлкәм әмә комсә толыши бәштә сә гырдә карде, “бәштә тәрәф окырније” фикәдәмон? Бәлкәм дештә ын “блефи” консә толыши намәлу гәтејдәмон? Жыго бешејдә ки, әмә ыштән бәштә “блеф омејдәмон?” Ыштән-ыштәни бә даст дәнојдәмон?

-Шык бә Хыдо, чәмә ағыл һәлә чәмә сәдәј! Бочи бәпе ыштәни бә даст дәноәмон?

-Һа, Хыдо рәһмәт быкә ышты ә мыборәкә пыә! Азән һежо әј вотејдәм ки, әмә нә ыштәни, нәәнки ыштә хәлғи бә даст дәној фикәдә нимон! Жәгобу, бәвәдә бывот бәмы һәлә, быдә азән сәрәсым ки, мәхлоғ бочи кардејдә ын сыхани?..

-Ыми сәрәсәјм, жыго зынејдәм, һич еһтијоҹ ни бы парси ҹәвоб дојро. Арифон чок сәбәрәсен ышты сыхани мәно. Чокнә бәвотен, бә арифи гыләј ишорән вәсе, әмма бә дәмәрәси сә кафторән быжәнош, фојдәш әбыни! Чокише, ты бәмы бывот чә дыминә мәсәлә барәдә...

-Дыминәниш әве ки, тожә “лығмонон” бешән бә мәјдон. Сыхани рости, һич зынејдәнимән әвон конҹо сојб быән бә сәводи, кон елми сојбин, әмма әвон ҹәмати сәј хәроб кардејдән ки, гуја мымкун быә ко ни хәлғи ибердәмә мыстәғил бе! Чәвон вотәј ыме ки, гуја Толыш сыфтә бәпе мухтар быбу, чәјоән һәлә дијә бәкамон, мыстәғиләти лозиме бәмә ја не?

-Дәлил? Сыбут?

-Дәлилышонән ыме ки, жәләвонон иддо кардејдән ки, гуја әмә мыстәғиләти тәләб кардеәдә, һукмәт тикәјән бә шәк дәшејдә. Гуја мыстәғиләти тәләб кардәкәсон дышмен ғәзәнҹ кардејдән бо Толыши!?

-Аз һәлә мәсәмни ки, Озорбојҹони һукмәт “даст дәсујы” бә Толыши мухтарәти тәләб кардәкәсон сә, “молодес!” бывоты бәвон!

-Дардән бәвәдәј ки, азән чок зынејдәм, чыконҹо “тиши жәјдән” жыго “идејон”! Әнҹәх чич быкәм ки, кали кәсон пијејдәшонни сәрәсын ым бәрмалә һәғиғәти. Әве, бәнә “тујә кижә” шәв-руж бә һәрәкәтин ки, де тәһәри хәроб быкән ҹәмати сәј. Нәтиҹәшән ыме ки, хәј пегәтәкәс ды-се гылә номерде, гин кардәкәсән ҹәми толышонин! Жыгонә, ә номердон шәв-руж бәнә бә воахорә воши кошејдән хәлғи...

-Чич вотејдәш, чокнә быкәмон, чич бывотәмон бә мәхлоғи?

-Сыхан игләје, хосә Амјәзо! Чәмә фарсә бојлијон вотејдән ки, сәһв карде одәми удимәдә һесте! Чымы вотәј ыме ки, сәһв кардәкәс һар вахти сәрост карде бәзне ыштә сәһви. Тобә кардејән һич вахти ди ни! Ыврәшән һесте ки, јавә мивон јавә доәдә бејдән! Ағылыш сәдә быә һар гылә толыш бәпе бызны ки, комонин ә доон ки, “јавә мивон” рәсејдән бәвонәдә! Ыми зыне бәпештә һич гылә “воахорә вош” һарде әзыни чәмә хәлғи!

-Валла, һарчи сәрәсәј, әмма гыләј чиј һич ҹурә сәрәсе зынејдәним! Ышты вотәјку жыго бешејдә ки, ым се-чо кәс номерд “һарде” бәзне анә хәлғи?

-Һовсәлә быкә, ымијән бывотым. Чыми нывотә, ты бывот, бәс чокнә бејдә ки, и тылә вош һарде зынејдә анә воа? Ты фик быдә, зымыстонәдә чанә вошән быво, “һарде әзыни” воа. Әмма есә “һардејдә”. Бочи? Чумчыко есәтнә воа һәлә ләје, ватәшни. Толышәдә һич мәсә “ватә пыло”? Пыло бәпе чок-чоки дәм быстәны ки, бырзон перысијын бә ијәнды, јәне пыло бәпе бываты. Ныватә әв пыло әбыни, колвығылә бырз бәбе.

Чәмә һәрәкотән бәнә ымружнә воа һәлә “ватәшни”. Веј толышон һәлә “лән”, ғојм нин ыштә әғидәдә. Тикәјән дырыст бывотом, чәвон кали гылон һәлә бәнә римжә сефин. Вај бә ружи ки, римжә сеф кем дәғанды! Һәни мивә  әбыни чәво! Ым номердонән, бәчәвон сә ағыл ноәкәсонән чок зынејдән ки, есә “кем” дәғанде бәбе бә кали толышон ҹони. Чәј бәпештә ә кем ыштән бәвинде ыштә кој. Чымы вотеәдә мәғсәдән әве ки, есә чанә толыши перохномон, анә чок бәше чәмә хәлғи ко. Әсыл вахтыше!

-Есә сәрәсәјм...