ЫМРУЖ ПИРОНОН РУЖЕ!

ЫМРУЖ ПИРОНОН РУЖЕ!

ИДОН МЫБОРӘК,

ЧӘМӘ ПИЈӘМЕРДӘ ДӘДОН ИЈӘН ПИЈӘЖЕНӘ НӘНОН!

“Ым мымкун быә ко ни” – вотыше Сәбәби.

“Ым беағылә које” – вотыше Тәҹрубә.

“Ым бемәноә које” – вотыше Фәхарәти.

“Һәлә гыләј дәвинә быкә, бунәмон чич бејдә” – вотыше Орзу.

            Ымруж Бејнәлхәлғә пиронон (оһилон, пи-пышгон) руже. Де Ибыә Милләтон Тәшкилоти Сәр Мәҹлиси 14 декабр 1990-нә сори тарыхинә сессијә ғәрори дынјо мығјосәдә ид кардә бејдә ын руж. Әмәнән умуж бејдәмон бә дынјо ҹо хәлғон, де ын иди мыносибәти тәбрик кардејдәмон ыштә дәдә-нәнон, оһилон, пиронон, пи-пышгон, Хыдованди-Аләмику хәшәҹони ијән дырозә умр орзу кардејдәмон боәвон! Шык быбу бә Хыдо ки, чәмә пиронон вәзјәти мығојисә карде әбыни де веј-вејә ҹо хәлғон пи-пышгон. Хыдо бәчәмә хәлғи һич вахти нишо ныдә ки, толышонән, бәнә кали ҹо хәлғон нымојәндон ғәзинә, ыштә јолон но-пегәти ныгәтын, әвони бесәјвон огәтын, сини егардә вахтәдә әвони дәро быкән бә ҹурбәҹурә нохәшхонон, пиронә кәон и.ҹ.ч.! Демијән жыго, бә гиј быгәтәмон ки, чәмә хәлғи дыләдән һестин жәго зоон ки (һәрчәнд бәвон “зоә” воте әбыни, чымы зынәјку!), бәчәвон һич јодән омејдәни ки, чокнә жијејдән чәвон дәдә-нәнон. Орзу быкәмон ки, Хыдо рәһм екә бәчәвон дылән, быдә әвон јодо беныкән ыштә пыә-моә!

            Фырсәте вотәјнә, әпиме ки, ыштә кали фикиронән ијо быросным бәчәмә толышон, хысусән бәчәмә јолон...

            ... Бы ружонәдә гыләј толыши бәмы вотыше ки, әружи вәјәдә гыләј пијәмерди беабру кардыше мы! Вотем бочи? Воте, пијәмерди вотыше ки, чәмә балон ғәрибә мәһолонәдә де һәзо әзоб-әзјәти нунә пул ғәзәнҹ кардејдән боәмә, боштә балә-булон. Шымә, јәне Толыши озоди роәдә мыборизә бардәкәсон пијејдәоне ки, әвонијән, әмәнијән гырд дастбыријә огәтән! Вотыше ки, бәчи лозимин Толыши барәдә ым һәдәрә гәпон, имкон быдән быдә хәлғ ыштә гузорони быкә...

            Бәчымы јод омәј 1993-сор. Шәбимон бә Ланкони ди Зәвилә де хәлғи бо сыхан карде. Хәјли одәм гырдә бәбе чајхонәдә. Ныштәбимон чимәнәдә, чај пешоме-пешоме шин-шини бә гәпбимон. Ҹывонон һәммәј хыјә кардәшонбе, де дығғәти гуш дојдәбин бәмә. Әмма пијәмердон бә һич кәси имкон дојдәныбин ыштә гәви окә! Чәвон һәммәј вотәјән иглә сыханбе: Гирәм Толыш ҹо быбо Озорбојҹонику, “әвон” бәбастен чәмә рој, толышон һәммәј ғыр бәбен вәшику!

            Чәвон вотәј ымбе ки, јәне чәмә ро Озорбојҹоно дәвардејдә. Еһанә әмә ҹо быбомон, бәвәдә бәмандемон “блокадәдә”! Чумчыко мәхлоғи гыләј поә Бокујәдә ијән Озорбојҹони ҹо рәјононәдә дастбәкобе, мандә толышонән Русијәдә жијејдәбин. Әвон һәммәј бәштә кә омеәдә дәвардәнинбин Бокуку. Әве пијәмердон дыл бо тәке мандәбе ки, Хыдо ныкардә, роонышон басте, толышон ше-омә һәни мымкун әбыни!

            Сорон дәвардин, Ланконо бә Русијә чандә шәһрон авиарејсон обәјн. Һәни Русијәо бә Толыш ше-омә кардәкәсон еһтијоҹышон ныманде ки, бәштә кә омејро сыфтә бон бә Боку, чәјоән Озорбојҹони республикә зәминон һасте-һасте дәвардын бон бәштә кә. Жыгобызын, ҹәмати бәсирәти чәш икәрәмәдә обәј! Һежо һәммәјсә бәнав һәмонә пијәмердон ијән сипијәсә женон виндышоне ки, зә, һәни Бокујо дәвардејро еһтијоҹән ни бә Толыш омејро! Чокнә бәвотен, одәми рој Хыдо ныбасты, бәндә ко сәле!

            Әве, быдә әвон һич нороһат ныбун! Охо, Хыдо дојдә һар кәси рузи! Еһанә дынјо довләтон һәммәј бастәшонбәј ијәнды роон, бәвәдә һич гылә хәлғ жије нәзни! Чәмә мәғсәдән бә чикисә нуни баис бе ни! Әксинә, әмә пијејдәмоне ки, толыши быбуше ыштә довләт ки, быдә Русијәо омә толышон бәштә кә оме горәнә рышвә ныдән бә мәмурон! Быдә толышон һич вырәдә тәһғир ныбун! Быдә һар гылә толыш бызны ки, дынјо кон вырәдә быбо, чәј ыштә довләт бәчәј ғәјғу бәманде! Довләтымон быбо, чәмә кали толышон Русијәдә јаанки Озорбојҹони ҹо выронәдә хәј-шәр кардеәдә ыштә пијәмердә пыон, сипијәсә моон мәҹбур әкәнин ки, әвон ыштә зывони арыште-арыште бә тырки сыхан быкән, мәҹлисәдә ныштә ҹо хәлғон нымојәндонән песырын бәвон! Әмә һәнијән веј чијонымон пијејдә. Әвони һәммәј ијо пеһанде фикирәдә ним. Мәтләб ыме ки, чәмә пијә чијон һәммәј бочәмә хәлғин, бочәј роһати, бочәј озоди горәнән!

            Росте, ыврәшән һесте ки, озоди ро һич вахти роһат бејдәни. Чы рој дә-дукыш һесте, банды-куш һесте, әзоб-әзјәтыш һесте! Әмма әв ком хәлғе ки, бәштә роһати горәнә рози быә ки, мәһв быкән әј, дынјо димо икәрәмәдә бымолон әј? Озоди пијәкәс бәпе бә чәтинијонән тов бијә. Чәмә јолон вотәјнә, гамәк һардәкәс бәпе бәчәј тәбларзијән һозы быбу!

            Аз чок зынејдәм ки, иншалла Толыш озод быә ружи иминә нубәдә чәмә пијәмердон ијән пијәженон бомен бә чәшрушни! Орзумән ыме ки, бәвон ғысмәт быбу чәмә озоди руж! Әве, чәмә јолонку чәмә әжо ыме ки, әвон быдә пешт быбун боәмә чәмә мыборизәдә! Быдә әвон ныторсынон чәмә толышон, вәсвәсә дәнынән бәчәвон дыл! Хәј-дыво быдән бәмә, чәмә хосә јолон! Сәдо быдән бәчәмә сәдо ки, быдә чәмә хәлғән чандә са сорон бәпештә бычәшты ОЗОДИ ТӘМИ! Һич вахти мәвотән ки, ым мымкун быә ко ни, ым беағылә које, ым бемәноә које! Боән бә иврә бычәштәмон ОЗОДИ ТӘМИ!