Додо зывон – Хыдо зывон! Инэ зывон –шинэ зывон!

 

А. Бајрами

 // Һафто сининә шаир (Ханәли Толыши офәјемони барәдә) // “Толыши Сәдо” №11 /08.09.1992

            ...Толышә шерон нывыштејәдә бә Ханәли вејә тәсирыш быә чәј хосә инә – Ханымә додо. Ә Додо ки, быәше јолә хыдмәтон толыши кино сәнәти ростбемонәдә. Ханымә додо һар мәғомәдә әзбәр әвоти толыши фолклори нымунон, маһнејон, пеғандә-пеһандәјон, мәрасимә-семонә нәғмон, З. Әһмәдзодә шерон, 30-нә соронәдә толышә дәрсәвононәдә чап кардә быә материалон.

            Ханымә додо гыләј јолә хәзинәбе. Әв толыши мәдәнијәти, чәј һынәсәнәти вејәзынбе. Инә тәсирику зооныш (Ханәли, Ҹәмал) јолә шаирин, актјорин (Әлијар), сыхани устон (Ханверди). Һәтто, нәвонышән шаирин, муғәннин, толыши кино сәнәти офәјәкәсонин, киноактјорин (Ниҹот, Талеһ).

            Әве ки, Х.Толыши бәдиијә офәјевони сыфтәку бә охој гыләј јолә ријә (девиз) дәвардејдә:

Додо зывон – Хыдо зывон!

Инә зывон –шинә зывон!

 

Ханәли Толыш

ДОДО, АНӘ БӘ ФИК МӘШИ

(һәшт һыҹәјнә чоли)

Че фәләки димыш гарде,

Чәмә Ләлә кучыш карде.

Ым бәмәно јолә дарде,

Додо, анә бә фик мәши.

 

Мәвот сорон бочи рә ше,

Бәчәмә дыл отәш жәше.

Дынјо жыго боме, бәше,

Додо, анә бә фик мәши.

 

Бә һа ружи нәзыр бывот,

“Комәг быбу Хыдо!” бывот.

Дәмә иҹо бысыр, бывот,

Додо, анә бә фик мәши.

 

Шәв дырози нышдәш оғо,

Ыштәни лап кышдәш охо!

Әшдәш жыго, нышдәш жыго,

Додо, анә бә фик мәши.

 

Ләлә јурди нәфәс тыниш,

Чәмә орзу, һәвәс тыниш.

Ымруж Ләлә әвәз тыниш!

Додо, анә бә фик мәши.

 

 

БЫБӘМ, ДОДО

(һәшт һыҹәјнә пенҹли)

Мәзын мыни ты бебәфо,

Девран кардә бәмә ҹәфо.

Мардим һәни, мардим, мәво!

Бешедәни чымы сәдо,

Быбәм, Додо, быбәм, Додо!

 

Димым дојдә зарди-зарди,

Ларзедәм аз бобә сарди.

Воа сәрәсә чымы дарди!

Ваваз бәты хәбә бәдо,

Быбәм, Додо, быбәм, Додо!

 

Хуным бәнә ови шедә,

Гәдә-гәдә дылым жәјдә.

Чәшым һәни епушједә!

Ыми бомы мәзын хәто,

Быбәм, Додо, быбәм, Додо!

 

Вотем, бәбем софә һони,

Пебәгәтем шымә гони.

Маг бардедә чымы ҹони!

Комәг быбу бәшмә Хыдо,

Быбәм, Додо, быбәм, Додо!

 

Оме нызнәјм бә виндемон,

Охом рәсә, шедәм, әмон!

Әмә јәнды бәвиндемон

Мәһшәрәдә бәлкәм, Додо,

Быбәм, Додо, быбәм, Додо!

 

 

ҺА ЧЫМЫ ХАНЫМӘ ДОДО

(сәрбозә номә)

(һәшт һыҹәјнә вагиринә чоли)

Һа чымы ханымә Додо,

Ғәссәм һардәм бә Хыдо,

Бој анә бә фик мәши,

Мандәним ијо вәши.

 

Сор омедә сори сәдә,

Зындәним кејнә сә бедә.

Ын се сори бәжем бә сә,

Шојшо бәкаш аз омеәдә...

 

Шымә бомы азизишон,

Шинә-шәкә, ангивин-шон,

Бомы сәлом вығандәшон,

Мачә кардәм шымә чәшон...

 

Нәнә, додо, биби, халә,

Һежо бәшмә хуным гылә.

Шин быәшон сор дырози,

Дыл шымәку мандә рози...

 

ХАНЫМӘ ДОДО

(јонзә һыҹәјнә ҹинасә чоли)

Нәвәјн чандә банди, нәвәјн чанә дә,

Пәјдо бәбе бызоә кинә чан әдә.

Һестбе додо хосин, речин чанәдә,

Бо Ләлә сәшоне Ханым – ә додо.

 

“Чәчуләј” – фикәдә мандә чан кәси,

Вотен ки, дә дастон бәбе чан кә си?

Тыхлитән кардәше чанә ҹонкәши:

Чокнә бәбе охо ханым ә до, до...

 

Һәшто чо синәдә бә выл огардиш,

Вәјә-јасдә бәнә верды әгардиш.

Ружи мардиш, бәштә Хыдо огардиш,

Пош бе Ханәли дыл, Ханымә додо!

 

 

БӘ ХАНЫМӘ ДОДО

(јонзә һыҹәјнә чоли)

Чы рә бе, сины бә нәве оваште?

Чәмә дылон сәдә дарды-ғәм каште!

Әмәни ҹојлинә – бенәнә һаште!

Ширә Ләлә тоно шиш, шинә Додо.

 

Һафт авлод нығо дој, бә фајә варде,

Ыштәни бәмәно ғыбоны карде.

Сәјку бә по бәнә гыты окарде,

Бәмәно һар вахти биш шинә Додо.

 

Әзбәр әвотиш шер, нәғылон һәммә,

Һаканә лап гәдә әғылбиш дәмә.

Әпатиш тәнујәдә зерән, нун бәмә,

Есә зындәм чичиш, киш, шинә Додо!

 

Әмәни әбовни ышты һандемон,

Бошты шинә гәпи јәтим мандимон.

Манде бә Ғыјомәт чәмә виндемон,

Чәмә ҹонику ҹо ниш, һа шинә Додо!

 

 

Ҹәмал Ләләзоә

КӘЈ ХЫДО

Бә Хыдо нохош нышу,

Додо, чәмә кәј Хыдош!

Ты чәмә Овшум, Һәши!

Бә дылон рушнә бәдош!

 

Сијо авон арсәдә

Шукур, берәхәјш, бешиш!

Ыштә зоон дастәдә

Бә выли тисбир дәшиш!

 

Гыләј барзә дош есә,

Нәвон – авурә шивон.

Дасти бынә дастисә,

Бә дардон быгәт дивон!

 

Дылы бәнә тәнзифи,

Хыдо бәј быдә ноғо.

Аз бәнә ты зәифи

Зындәм боштә сәҹдәго!

 

Умри һәшто син тәмом,

Сины мыборәк, Додо!

Бә Хыдо зынәј ғыбон,

Ышты умри са быдо!

 

ДОДО

Ғыбо кәшәј зымсон-товсон,

Со-бә карде боғы-бустон.

Һиччи боты номәј һостон,

Отәшәдә сутә Додо!

 

Дынјо мијон ышты кә-бә,

Һисоб әкәјш боштә Кәбә.

Шәкә, ноғул бо ел-обә,

Чы диј зибо, бутә Додо!

 

Ләлә умри дырозбыкә,

Сыхтә коон тәрозбыкә.

Нәсли, тојфә нунәлокә!

Рушнә дынјо дутә Додо!

 

 

ДОДО ЈОДО БЕШЕДӘНИ

Додо ғәби, вотеш, нығыл мәкандән,

Чок бымәсым шымә сәдо, баләли.

Һар ҹымә шәв бомы сәлом бывғандән,

Бытаспы ҹон шинә Додо, баләли.

 

Ғәбдә ҹојли манде әзобе, әзе,

Дәһшәте һәммәјсә дәнышом бә јод!

Ғәбәдән бомыно авлод азизе,