БЕ МАШАЛЛА МАМУ МАНДЭ ХЭЛГЫМ ВАJ !..

“Толышпресс” де jолә һузни хәбә доjдә ки, бә Хыдо рәһмәт шә чәмә хәлғи jолә мердон

гыләjни – Машалла маму! Әмә, Машалла маму зынәкәсон һәммәj номо, сәсәғи доjдәмон

бәчәj әғылон иjән ов-авлоди, бә ҹәми толышә хәлғи! Хыдо рәһмәт быкә!

            …Иминә кәрә виндыме әв 1993-нә сори товыстонәдә Ланконәдә. Хәjли гәпмон жәj. Ыштән бәштә мәтәл мандим: Ым нураниjә мерд, нәҹҹор бе-бе (ыштән әвоти: аз нәҹҹор-рәссамим!) анә веj зынеjдә Толыши барәдә, чәмә хәлғи тарыхи, адәт-әнәнон иjән ҹо чиjон һәхәдә, әмма әмә, бәштә сәводин воте-воте, чәj зынәjон һич даәдә и поән зынеjдәнимон! Һежо бәвәдә вотыме бәчәмә ҹывонон ки, имконы дыләдә веj виндемон быкән де Машалла маму, бә магнитофон бынывыштын чәj зынәjон…

            1993-нә сори гыләjән һодисә чок-чоки һәкк бе бәчымы мазги: Хәлғи Мәҹлиси иҹлоси дәвонеjдәбимон. Ғәрор ғәбул кардә бе ки, һафт гылә рәjони и быкәмон Толыши-Мығони Мухтарә республикәдә. Шоj-во кардәкәс ки, сыхан кардәкәс ки, шоj-воjку бәмәкәс ки… Бы вахти Машалла маму сәше микрофон, вотыше: -“Чымы балон, бочи һафт гылә рәjон? Бәс Сәлjони бәки доjдәшон, охо әвән толышиjе”! Бә jодыме, Әли Насири ашиш кардыше әв, нышандыше курсиjәдә, вотыше, нороһат мәби, маму, иншалла, ыми быкәмон, әвән сәбәро бәбе…

            Әjом-гардыш гарде, толыши руж ангыл гыниjе бә сиjо пәлу тыки, әмәһон певыло бимон һаj бә тәрәфи, сәргәрдон егынимон ыштә вәjштә Вәтәно. 2002-нә сори омәjм пәjдо кардыме әв Санкт-Петербургәдә. Ҹывонә пәһливонә зоәш шәһид быәбе номердә одәмон дастәдә. Лап бәнә jарәжә пәләнгибе! Дастәдәш отәш, дастәдәш кыләш, мәҹбур мандәбе ки, сини бы вахтәдә бо быжиjы Русиjәдә. Вәjуш мандәбе бехыванд дештә дыглә һырдәни. Бәнә дыглә вәjшти кижәбин чәj нәвон: гыләj кинә, гыләjән зоә. Мышғол беjдәбе деjәвон, дәрсон омутеjдәбе бәвон, новнеjдәбе әвони шәһрәдә, һәjон беjдәбе бәвон… Бә Хыдо нохош нышу, фырсәт егыниjәбе бәчәмә даст: рә-рә виндемон кардеjдәбимон деәj. Гәп жәjдәбе боәмә ыштә зынәjон, әмәнән шин-шини гуш доjдәбимон бәj. Вахт омәj рәсәj, деәj бә иҹо бә ғәрор омәjмон ки, Санкт-Петербургәдә нәшр быкәмон ружномә “Толыш”и. Хәj-дыво доше бәмә, әмәнән дәмандимон бә ко. Фырсәт омәj егыниjе бә даст. Бә ғәрор омәjм ки, чәj зынәjон де ружномә воситә быросным бә толышон, һәмән әвон jодо бенышун, бымандын бо омә нәслон чәмә ружномә сәһифонәдә. Де минволи бә мәjдон беше “Колонка Дедушки Машаллаха”. “Толыш”и һар нумрәдә роснимоне бә һандәкәсон чәj зынәjон. Чандә толышон һестбин ки, вотеjдәбин: - “Әмә ын ружномә сәjдәмон әнҹәх бә Машалла маму нывыштәjон хото”!  Һестбин чандә одәмонән ки, бовә кардеjдәныбин ки, ымони әв нывыштеjдә. Һәтто, мыддәти бәпештә Машалла маму беше ше бә Ланкон “ыштә пиjәжени тоно”, әнҹәх оныманде чәj “Колонкә”.  Бә jодыме, и кәрә Москвадә чәj кинә парсәj чымыку ки, “һәғиғәтән Боjли вотедә ымони? Охо әв Ланконәдәj, чокнә роснеjдә бәшмә ымони”?   Бәле, кам одәмон бовә карде әзнин ки, һәғиғәтән Машалла маму жыго гыләj мәктәббе ки, әмәһон һәлә веj һандәнинбимон бы мәктәбәдә ки, умуте бызнәмон чәj зынәjон һич ныбо мыәjjән фаизи…

            Чәвон әсыл Мазандаронобе. Мазандарони талышон ғәдимику жыго һежо бә ном быән дештә перосниjә “бозон”. Тарыхән һежо ғыjмәтәдә быән нечи кардә бозон. Чәвон тоjфә перосниjәше боз, һәватәше. Дырыст әзыним воте мәһз кеjнә, әмма ыми зынеjдәм ки, тарыхи бәмә веjән диjәро ныбә гыләj мәғомәдә чәвон нәсли куч кардәше омә бә Лик, еғандәше әjо “Сори” номәдә гыләj ди. Бә Сори ҹәмати бәләд быәкәсон һәммәj тәсдығ карде бәзнен ки, барзыболо иjән веj зуманд беjдән чәврәj одәмон һәммәj. Машалла мамуjән жәго гыләj мердбе: һәм веj зуманд, һәмән ғырjәтманд, лап бәнә БОЗИ!

            Чәвон охонә jурд Ланкони Дигобе. Jурд еғандәшонбе әjо. 2005-нә сори бә Озорбоjҹон шеәдә, сыфтә-сыфтә шим де Забили, пәjдо кардымоне әв. Ныштимон чәвон кәдә, хәjли һәмсыхан бимон. Һежо фикыш мандәбе ыштә нәвон сәпе – Санкт-Петербургәдә. Чы тәрәфоән әзjәт кәшеjдәбе ыштә жени нохәшику. Чок ныбе чәj ружгор… Интаси Толыши ғырjәт һежо чәj дыләдәбе. Диjә әкәj бә телевизори, гуш әдәj бә кали ахмәхон Толыши барәдә вотәjон, вәш әгәти, әсути, дуjәвул беjәши чәj сәj тәпәо! Әвоти: -“Зә, һа ахмәхә мерда, бәвәдә тырк һестбе ки фылон вырәдә, чәj номи изоһ кардеjдәш бә тырки? Охо, ыврә Толыши зәмине, әве номышән бә толышиjе!”. Әвотим, “фик мәдә бә жәләвонон, һа быдә дәрывын, иншалла әмә бәстемон Толыши һәхи”! Жыгонә, шин-шини сыхан әкәjмон, одәми һич нәпише есиjы чәjку. Иглә орзуш мандәбе бы дынjоәдә: Дештә чәшон бывинды Ланкони миjонәдә Толыши рост быә боjдәғи! Һежо әвоти ки, “ә ружиjән бывиндом, һәни роһат тәрг карде бәзнем ын дынjо”…

            Чич быкәмон ки, жимони һестыше ыштә ғанунон: ружи бы дынjо омәкәс ружон ружони видо вотәнин беjдә бын фаниjә дынjо! Зуманде фәләки зу! Әмә чанә быпиjомонән енысиjәмон ыштә жәго мердонку, фәләк ыштә зынәj кардеjдә. Чәмә дасто шеjдән жәго мердон, тәрг кардеjдән әмәни. Ән jолә дардән бымәдәj ки, һаканә һич хәбәмонән беjдәни ки, әвон шән… Бы сәфән жыгобе. Чәмәһон һар гыләjни сәмон дәпушиjә бә дынjо коон, хәбәмонән быәни ки, Машалла маму шә бә Хыдо рәһмәт!

            …Ым гонә хәбән Забили роснише бәмә. Бәмә сә-сыхан карде-карде, танә жәj-жәj ки, бә jоли мерд бә рәһмәт шә, чәмә һич хәбәмонән ни! Жыбызын, гыләj авәгуррә гыниjе, авә чәкәj, дынjо огарде чымы чәшонәдә бә гыләj зылмот! Чанә әмә бехәбә бәбемон ыштә Вәтәнику? Һәлә чанә чәмә ғырjәтинә мердон тәрг бәкан ын дынjо чәмә хәбә ныбә? Һәлә чанә әмә имкон пәjдо карде әзынимон ки, дештә хәлғи бә иҹо тәзиjә быгәтәмон бо жәго мердон? Ләнәт бәты зәмонә! Ләнәт бәты тале! Әбыни чымисән jолә дард! Толыши хәлғи jолә мердон чәш винде-винде мардеjдән, гин беjдән шеjдән, мандәкәсонән һар гыләjни ыштә ешаешәдә…

Хыдо рәһмәт быкә тыни, чәмә хосә Машалла маму! Ғәбы пур быбу де нури! Нызнәмоне ышты орзу һәлә ки бә вырә росне, быбахш әмәни!..

БЕ МАШАЛЛА МАМУ МАНДӘ ХӘЛҒЫМ ВАJ!..