ТОЛЫШИ МЫГЭДДЭСОН : Абдул Гадир Гилани Джангидуст

   МуҺијәддин Әбдулғадир бән Әбу Салеһ Ҹилани (Ҹили) Ҹәнгидуст  (1077-1166) - мәшһурә илаһијотәвон ијән суфијә шых. Моәку быә Толыши ди Нифа//Најфә//Ҹиләдә.  "Ғәдыријә" суфијә боәти банисе.

•    Ружи маштә-маштә Әбдулғадир Ҹилани  һытәбе мандәбе, хәбә ныбеше ки, омејдә дәвардејдә чәсонә ныможи вахт. Кыты нез омәј бәј, дәмандә әј ошышт-пешышт дој, детобә бә вахти ки, әв әште һытә вырәо. Ныможи вахти дәварде виндә Әбдулғадири рәјрә вотыше ыштә нымож. Дештә бәсирәти әв сәрәсәј ки, кыты һәғиғәтән шәјтоне. Чымику бәрк нороһат быә јолә мыдрик парсәј кытыку:
 - Аз виндејдәм ки, ты шәјтониш, мадәм ки жыгој, бәвәдә бочи пекарде мыны бә чәсонә нымож?
Кыты вотыше:
-Мадәм ки, ты зынәј мыны, аз ҹәвоб бәдом бәты. Аз зынәме ки, гирәм ты бә ғәзо быдош ыштә иглә ныможи, бәвәдә  бәвотеш са гылә ғәзо нымож. Әве аз пекардыме ты ки, бәты бырәсы әнҹәх иглә ныможи сәвоб.

Әбдулғадир Ҹилани Ҹәнгидусти  вотәше:

•    Һәғиғәт  вырәбәвырә кардә быә ышты дыли мијонәдә, Хыдо етибо кардәше әв бәты ки, ты һифз быкәј әј. Әв бәвәдә бешејдә бә дим ки, әнҹәх ты һәғиғәтән тобә кардејдәш ијән дылисыхт дастпочә бејдәш. Ты бә јод вардеәдә Хыдо ијән дәмандеәдә бо зикр карде чәј речини нур сәғандејдә бәшты [дыли]. Иминә вахтон ты озывон вардејдәш Хыдо номи; пешо, ышты дыл оҹон омеәдә, ты әј тәләффуз кардејдәш дахилән, дыло.

•    Суфијон сыхан кардеjдән мәнәвијә дәгишбе барәдә гыләј "әғыли" ғәзинә, чумчыко ым корпә бә дынјо омејдә инсони дыләдә, әјо һардовнијә  бејдә ијән перәсејдә.Дыл бәнә моә гыләј чије, зандејдә, һардовнејдә ијән пероснејдә ыштә әғылон.Чокнә ки бә әғылон омутејдән дынјо елмон, дыл омутејдә бә әғыли нијонијә мыдрикәти.Һәлә де дынјо гынон бә пучи бекардә ныбә әғыли ғәзинә, софе әғыли дыл озоде ғәјғуку, егоизмику ијән шәкику. Әғыли тәмизәти веј вахти бә дим бешејдә ҹисмонијә речинәти ғәзинә. Һанонәдә әғыли дыли софәти тәзоһур кардејдә мәләјкон ғәзинә. Әмә уму кардејдәмон ки, ебәгынемон бә вәјшт бәштә чокә әмәлон горәнә, әмма Вәјшти мивон рәсејдән бәмә де әғыли дыли дасти.

•    Ехроҹә одәм мытијәти, итоәт, фәғырәти ијән розијәти нишо бәдо бә чокә чиј, әмма бә нијони мығовимәт нишо бәдо быми. Бызын, пешо әв ғыјом карде бәзне!

•    Фајх әбыни бә Хыдо ашығ быәкәсон дыл, де чәј Пәвәнди нозил ныбо бәј.