hАР КЭС ЫШТЭН НЫВЫШТЕJДЭ ЫШТЭ “КИТОБИ”…

 ҺАР КӘС ЫШТӘН НЫВЫШТЕJДӘ ЫШТӘ “КИТОБИ”…

  Адәте ки, ки дамә беjдә, вотеjдә ки, “һар кәси еғвол нывыштә быә чәj тәвилисә”. Дуjә гәпе! Һич кәси тәвилисә нывыштә быәни чәj тале! Хыдо офәjәше әмә, Доәшә бәмә ағыл. Jәни, “фаили-мухтаре”  һар гылә инсон. Дештә ағыли ыштән нывыштәнине ыштә тале, ыштә “китоби”. Гирәм инсони һәмә жимон нывыштә быәбәj чәj тәвилисә, бәвәдә бәчи лозим әби “инкир-минкир”? Хәлләғи-Аләм бочи имтоһон кардәнинбе инсони? Чиче бәс “ғәби әзоб”? Һар чиj нывыштә быәбәj тәвилисә, бәвәдә инсон озод әби һар ҹурә имтоһонику, асудә әжи, жәгоән әши бә Хыдо дәрго, һичиjән парсәкәс нәби чәjку. Бочи? Чумчыко инсон әвоти ки, аз кардәме ә коон ки, әвон нывыштә быәбин чымы тәвилисә! Бәвәдә Мавjән әби вәjштәдә, Шумрән, Jәзидән, чәвон гырдокәно быәкәсонән! Бочи? Чумчыко әвотин ки, Хыдо жыго нывыштәшбе чәмә тәвилисә ки, әмә ғәтыл кардәнинбимон Пеjғәмбәри (сәәс) нәвә-нәтиҹон! Бәвәдә имтоһон нәкәjн әвони бә Кәрбәло фаҹиә горәнә…
  Кали кәсон вотеjдән ки, “росте, инсони еғвол нывыштә быә чәj тәвилисә, интаси һар гылә инсони һестыше ыштә «жимони тәрз», jәни чәвон вотәjо жыго бешеjдә ки, инсон «бәзне карде, бешу Хыдо нывыштә талео, ҹо ҹурә һәрәкәт быкә”. Әстәғфурулла! Инсон киjе ки, бешу че Хыдо нывыштәjо бә кәно?
  Хыдо “Ғырон”әдә соф-ошко нывыштеjдә ки, “шымәку быә һар гылә чоки Чымыкуjе, чанә бәдә, шәрә әмәлонән беjдән, әвон һәммәj шәjтоникун”. Ән jолә шәjтонән ки, мәлуме, инсони дыләдә “ныштә” нәфсе. Инсони жимон ағыли де нәфси арәдә шә ҹанге. Ком инсон баш оме зынеjдә бәштә нәфси (шәjтони), әв шеjдә бә вәjшт, jәни бы дынjоәдә ғәзәнҹ кардеjдә ыштә ахирәти. Киjән ки, карде зынеjдәни ыми, ғоллығ кардеjдә әнҹәх бәштә нәфси (шәjтони), чәjән охоj мәлуме – ҹәһәнным! Дардән бымәдәj ки, инсон ымони зыне-зыне, даст кәшеjдәни ыштә нәфсику, шеjдә де шәjтони вотә роj. Бәштә әмәлон бәроәт доj хотоән һар кәлмәдә пиjеjдәше шодә ыштә гынон бә Хыдо гиj: “Бә Хыдо мәслоһати ғыбон!”; “Хыдо мәслоһат жыгоjебән!”; “Хыдоку чич бо, әмә шукур кардәнинимон!”. Жыго-жыго вәрсәғеjон! Пебәрохнен jәни инсони ҹәһәнными отәшику жыго сыханон? Һәлбәттә, пенибәрохнен!
  Чәмә һәмә жимон иборәте чәмә кардә әмәлоно. Әве әмәли имтоһон шеjдә. Әмәлон ноә беjдән бә тавзы, чәjо осә кардеjдән чәвон гони-сывыки. Чики әмәл софебо, әв шеjдә бә вәjшт, чикикини бевәҹебо, әвән сутеjдә ҹәһәнными отәшәдә…
  Бочи ымони нывыштеjдәм? Бывотым, шымәнән бызнән:
  Хәбә омәj ки, суте Куләтонәдә Әһмәд миәллими кә. Хыдо нишо ныдә бә һич кәси! Чумчыко гонә коjе кә суте! Интаси һесте гыләjән чиj ки, Хыдозынә одәм бәвоте “Ҹоныш сәғ быбу Әһмәд миәллими! Сутә чиj һежо быдә быбу дынjо мол! Хыдо ныгыны бәчәj ыштәни, ижән бәчәj хыjзони – балон ҹони! Ғәзәнҹ чәвон ыштәнибе, ижән ғәзәнҹ бәкан, бәдутен тожә кә!”
  Әмма иjо чымы мәғсәд Әһмәд миәллими кәj суте барәдә сыхан окарде ни. Мәғсәд ҹо чиjе…
  Куләтонәдә ғәрәjз Әһмәд миәллими жиjеjдә гыләjн ҹывонә зоә, номышән Тәләте. Тәләт тосә бы һодисә ади гыләj одәмбе Куләтонәдә: Фәғыр, безывон. Һички нәзни воте ки, дечисә jодәдә огәте бәбе әj. Һежо жыго жиjеjдәбеjәни боштә – чокнә һәзо-һәзо одәмон жимон кардеjдән, әвән жәго.
  Әһмәд миәллими кә сутеjдә, ҹәмат гырдә быә, аләм гыниjә бәjәнды, һар кәс де ҹури пиjеjдәше даст быросны бә кәсоjби, перохны чәj кәj чиjонәдә чичисә. Әнә һәнгомә дыләдә и кәрән мәлум беjдә ки, гыләj корпә әғыл мандә сутә кәj дыләдә. Ки беко ә әғыли сутә кәо чоке? Чәмә Тәләт! Ки әзни воте ки, Тәләт бәзне карде жыго гыләj һәрәкәт, жыго гыләj ғәһрәмонәти, игидәти! Һәлбәттә, тосә һәмонә ружи һич кәс! Әмма Тәләти кардыше ын ко, демиjән огарде бә Куләтони ғәһрәмон! Есә зывононәдә әзбәре Тәләти ном! Хыдош комәг быбу! Әһсән вотеjдәмон бә Тәләти!
  Есән боән, тәһлил быкәмон чы әмәли молjәти: Һәдис вотеjдә, ружи Имом Зеjналабдин нымож вотеjдәбе кәдә, кә дәманде бо суте. Ҹәмати перохнише ыштә зувышкә чиjон. Икәрән мәлум бе ки, Имом һәлән ныможисәj бы вәшә кәj дыләдә. Һички ҹигә кардеjдәни ки, дәшу бә дылә, перохны Имоми. Тикәj дәварде бәпештә ҹәмат икәрән виндеjдә ки, Имом гәдә-гәдә беше вәшә кәо. Һәммәj ангыштә бә ғыч гәтеjдән ки, бәс аj Имом, чокнә ты тов вардеjдәбиш бә отәши дыләдә? Имом чич бывото чоке? “Аз ныможисә фикир кардеjдәбим ҹәһәнными отәши барәдә, бә Хыдо бә ловәбим ки, мыни перохны чә отәшику! Ын отәш чичонәjе чә отәши тоно ки, бәмы тәсирән быкә?”
  Һар гылә инсон, иминә нубәдә бәштә мысылмон вотә шәхс гыләj ко кардеәдә бәпе чәj фикири быкә. Чокнә ки Тәләти кардыше, демиjән ыштән нывыштыше ыштә еғвол, ыштә “китоб”, ғәзәнҹ кардыше боштә вәjшт!
  Бытарсән ҹәһәнными отәшику, хосә һандәкәсон! Хысусән тарсәнинин ә одәмон ки, ыштә ҹони, моли тарсику гиj шат кардеjдән бә дышмени, чәшон ви кардеjдән бәштә хәлғи вәзjәти, рози беjдән ки, дышменон мәһв быкән толышон. Хәбә сәjәдән вотеjдән ки, “чәмә дасто чич омеjдә”? Тәләти нымунә бәпе сыбут быбу бо һар кәси ки, гирәм инсон бытарсо ҹәһәнными әзобику, Хыдо бәрһәх бызно ыштә сәjсә, бәвәдә жычиj кардәнине боштә хәлғи ки, Хыдоән ғыjмәт быдә бәчәj бы әмәли! Һәлә һички бардәшни дештә бә дынjо пул jа тәнхо! Һар кәс бардеjдә дештә ыштә әмәлон! Дынjо моли шин мәзынән боштә! Хыдо дәргоәдә ән ғыjмәтинә чиj ХӘЛҒЕ, ВӘТӘНЕ, ЗЫВОНЕ, ЗӘМИНЕ иjән НОМУС! Дастпочә быбән ки, чәвон ҹәвоби доj бызнән! Жыго быкән ки, ҹәвоб доj бызнән бын парси: “Чичы карде зынә боштә хәлғи, Вәтәни, зывони, зәмини иjән номуси”? Жыго әмәлон быкән ки, әвон бы дынjоәдә перохнын шымәни ҹәһәнными әзобику, ғәзәнҹ быкән бошмә ВӘJШТИ!..