ТОЛЫШ БОЧИ МАРДЭНИ? ЭММА ЖЫГО БЫШО, БЭМАРДЕ!

ТОЛЫШ БОЧИ МАРДӘНИ? ӘММА ЖЫГО БЫШО, БӘМАРДЕ!

 Чандә соронин бә дастпочәм де Толыши. Чанә веj дастпочә беjдәмбу, әнән чочин омеjдә бәмы ым хәлғ. Чокнә беjдә ки, де са сорон чо тәрәфоән дышмени егырд гәтә, ғаппозбәсә, мырхутбәсә, мыштбәсә кардә толышон мардәнин, огәтәшоне ыштән. Лап гыләj jолә меҹузән чәj зывоне – толыши зывон! Чандә зывонон мардән, рестәо бешән, гин быән, жыбызын, һич быәнинбән дынjо димәдә! Есәтән һаруж мәсеjдәмон чыjо-чәjо ки, марде фылон гыләj хәлғи зывон, ныманде бә зывонәдә сыхан кардәкәс, гәп жәкәс!   Бәс бочи толыш нымарде, сә ныбе чәj зывон?

  Ымиjән бывотым ки, иглә әмә нимон бы парсон ҹәвоб нәвәкәс. Дышменонән һежо шәв-руж бә фикир-хыjолин ки, чокнә быкән ки, мәһв быкән ым хәлғи иjән чәj зывони. Әве пешонә 200-300 сори дыләдә овоштыниjәшоне бә Толыш тыркон ки, бәлкәм бешун бы хәлғи охоj. Бәвәҹ омәни! Ижән мардәни ым хәлғ, жиjә ым зывон!

  Чандә сорон нәве бәпештә дышменон пәjдо кардышоне чы хәлғи нымарде сыр: әвон сәрәсәjн ки, ҺӘЛОЛИJЕ ым хәлғи иjән чәj зывони огәтә чиj! Әве сәвет һукмәти вахтику дәмандин бо һәроми умжән карде бәчәмә хәлғи моjә! Иминә әв бе ки, сәшоне чәj дасто чәмә хосә дин – Ислам. Дин-имон ки ше дасто, хәлғ гәдә-гәдә огарде бә мелы-муш! Ҹурбәҹурә һәромиjон омәjн дучо бин бы хәлғи жимони, выло кардышоне әв дыләтоно! Мандин дәвардәjәдә jолы-рукәти, абру-һәjо, номус-виҹдон, ғырjәт иjән чандә ҹо сәрвәтон. Һәлолә ғәзәнҹымон пегарде бә ДЫЗДИ, вәjонымон огардин бә ҺАРД-ПЕШОМЕ, СӘРХОШӘТИ ИJӘН ӘJJОШӘТИ, һәроми һардышоне чәмә һырдәнон, перәсәjн, деәjән шин чәмә дасто!

  Дышмен бәне пәjдо кардәше чәj чәм, әве һәниjән ше бә нав. Нәвәj бо тожә-тожә чәмон ки, тикәjән тов быдә бы просеси, бекә толыши тарыхи сәһнәо. Әрәғи думо омәj НӘШӘ! Толыши ДЫЛ – Ланкон - «ХАНИ ЛАНКОН» пегарде бә «НӘШӘХОРОН ЛАНКОН»! Сәвет һукмәти һар выронәдә ки виндышебо ланконыж, воте «нәшәхоре» jаанки «нәшәәһват».

  Әмма нәшән бә вәjәшәнинбе! Пешо омәj нубә рәсәj бә ҺЕРОИНИ! Ым һәни чә бәлонәдә ныбеһа! Чәj бә мәjдон бешә ружику дышменонымон роһат нәфәс сәшоне. Хотырҹәм бин ки, һәни һичи гәте әзыни чы хәлғи марде просеси вәj! Сәбәро кардышоне һероинә кәрвонон бә Толыш иjән толышон сәмт, ыштәнән мандин бә тәмшо. Чич бе чыми охоj?

  Чич быәнинбе ки? Есә че дынjо и нимәдә толышон зынеjдән jа бәнә наркомани jаанки бәнә һероинәһвати! Урусиjәти кон шәһрәдә милис ыштә огәтә одәми паспортәдә «Ланкон» винденҹән, ә шәхси ошкырнеjдә бә «шобә». Чумчыко зынеjдә ки, jа «дарзән жәjдә», jаанки чә «зәһримори» әһвате! Нимәjышон ныштән бә дарзән, нимәшән – ныштеjдә зиндононәдә! Һәни чич манде ки?

  Дышмен һәм де гушә пул ғәзәнҹ кардеjдә, һәмән бешеjдә бы хәлғи охоj. Зынәкәсон вотеjдән ки, Озорбоjҹони Миллиjә Бетәһлукәти Вәзарәти бә наркотикон вәjнә мыборизә шобәдә тәхминән 70-сә веj коәвон һесте. Һар һафтә һәмонә ружи әвон гырдә беjдән вәзири кабинетәдә, һисобот доjдән бәj ыштә «ғәзәнҹ кардәjон» барәдә. Әвән пегәтеjдә ә пулон, бәчәвон һар гыләjниjән доjдә копуг-ғуруш. Ым чәвон ғәзәнҹ! Киjән ки, пулыш беjдәни бо доj, мәҹбур беjдә дәшу бә зиндон, быпыхы әjо! Ымән бошмә һәроми охоj!

  Мангәдә-сорәдән и кәрә һукмәт гырдә беjдә мәһз Ланконәдә бә иҹлос ки, бәс ғәjмәнә «мыборизә бардеjдә бә наркоманиjә вәjнә», jәни воте пиjеjдәше ки, «хәбәш ни чы коон»!?  Һукмәт вотеjдә, «дыздон кардеjдән ын коj», дыздонән вотеjдән, «чәмәнәдә ни һероин әһват». Хәлғән мандә аварә-сәргәрдон, зынеjдәни бәки бывоты ыштә дарди, ки бызны гынокор. Арәдә дасто шәкәсән хәлғе - бәдбәхтә толышә хәлғ! Ә хәлғ ки, мандә дышменон дастәдә, чәвон зылми жиjәдә, ҹонкәныш кардеjдә, рәхе зынеjдәни! Һа вотеjдәш ки, аj хәлғ, ағылманд быби, бә ғырjәт боj, дәрәс, бәшты охоj бебәше ын һукмәт, чанә ди ни бәштәмон сәпо, озод быбәмон. Озод быбәмон ки, быдә дасто нышу чәмә хәлғ!

  Һәлә бә чорт шән веjнә толышон. Кали гыләш бә думоте ки, «толыш быбум, jа ныбум». Толышеjе Озорбоjҹонәдә де ыштә фәмилиjән нывыштеjдә бә тырки ки, тәки нызнын чәj толыш бе! Кали гылоныш ыштә вәтәнику, зәминику диjәроә мәмләкәтонәдә ҹон доj-доj нунәпул ғәзәнҹ кардеjдән боштә хыjзони, бә думотин ки, жыгоән бәше! И поәшән бә һәрәкәте шәв-руж ки, де тәһәри бәһваты ым хәлғи бә ҹо гыләj довләти, демиjән ғасбу быбу әрбоб! Лап бә бызи ғыjмәт һәватеjдән ым хәлғи! Һәлә чы хәлғи риши ижән бә тыркон думи ижән ангыл карде пиjәкәсон вотеjдәним! Де воте сә беjдән ки?! Мердон даст кәшеjдәнин тыркикуjәни! Сәбәбән ки ижән ҺӘРОМЕ! Чумчыко жыго ғәләтон әкәни һәлолә мерд!

  Жыгонә, чы хәлғи ко мандә бә Хыдо! Jа Әв боме бә рәһм, пебәрохне ым хәлғи, jаанки ружи  ғәззәб Бәка, бәсуте ым хәлғиjән бәнә Лути тобjә, демиjән роһат нәфәс бәстәнен дышменонән!  

  Веj нывыште бәбе чымон барәдә. Веjин чәмә хәлғи дардон, проблемон. Әмма чәвон дыләдә ән дыжди ҺӘРОМИ дарде! Толыш мардәныбе детобә есә, әмма жыго бышо, бәмарде!

  Әве, овардеjдәмон бәштә хәлғи, игәво вотеjдәмон бә һәмә толышон: чанә ди ни, даст быкәшән һәромику, мәдән бәштә әғылон һәромә ғәзәнҹи, бытарсән Хыдо ғәззәбику! Жәго быбо, бәлкәмән пебәрәхе чәмә хәлғ!..